ŹRÓDŁA I INSPIRACJE WS – ZESTAWIENIE LITERACKIE

napisane przez Skoiastel dnia 23.8.21 Brak komentarzy


Wielokrotnie w rozmowach prywatnych, na czacie oraz pod wpisami pytacie nas, w jakiej narracji i formie najczęściej same piszemy, czytamy oraz czy znamy tytuły powieści napisanych – przykładowo – narratorem trzecioosobowym personalnym. Zapewne zauważyliście też, że coraz częściej na WS zdarza się, że sugerujemy autorom, jak mogliby sami napisać coś inaczej. W ocenach pojawiają się sugestie przekształconych akapitów, często dotyczących chociażby poprawy dynamiki na poziomie redakcyjnym. Wtedy pytacie: no dobra, ale skąd wy to wszystko wiecie…? Teraz możemy odpowiedzieć: no właśnie stąd!
W tym miejscu warto wspomnieć, że porady, których udzielamy na podstawie własnych doświadczeń, to najczęściej wiedza przetworzona także z kursów, szkoleń oraz poradników, których listę znajdziecie na samym dole wpisu [KLIK]. Dużo daje współpraca z innymi autorami, redaktorami czy udział w projektach literackich różnej maści – do czego was szczerze zachęcamy. W końcu być pisarzem to nie tylko pisać, ale i podpatrywać, prowadzić research. Przede wszystkim poznawać – style i możliwości – aby się rozwijać i móc wdrażać nowe techniki. Oczywiście, można całe życie pisać tak samo i zupełnie po swojemu, jedną sprawdzoną stylizacją narracyjną ćwiczoną przez lata, przy czym pozwólcie, że zdradzimy wam pewną tajemnicę:

Własny styl to w rzeczywistości mniejszy bądź większy zlepek stylizacji, które pisarz podłapuje z biegiem lat, czytając beletrystykę, rejestrując i przejmując od ulubionych autorów pewne nawyki. To wybuchowa mieszanka tego, co sami lubimy w prozie.

Warto mieć na uwadze, że ćwiczony przez lata jeden typ narracji już sam w sobie nie powstał z niczego, a z doświadczenia, które autor wyniósł właśnie z obcowania z nieswoim tekstem. Nikt raczej nie będzie pisał pierwszoosobówką, jeśli w ogóle nie przepada za tym typem narracji, chyba że tylko po to, by się przełamać i udowodnić sobie, że też tak potrafi. Za to chętnie czytając Cobena czy Vonneguta, ktoś może troszkę uszczknąć ich typowego poczucia humoru i lekkości pióra. Aby jednak poznać to, co się faktycznie lubi i komu co warto uszczknąć – próbujmy wszystkiego, poznawajmy jak najwięcej i rozpisujmy swoje projekty w oparciu o najróżniejsze techniki, sprawdzając się w nawet najbardziej nietypowych i wciąż eksperymentalnych formach. Wychodzenie ze strefy komfortu to właściwie jedyny sposób, by poszerzać możliwości rozwoju i poznać swój pisarski warsztat – odkryć skłonności, ale i predyspozycje, a pozbyć się złych nawyków. Wszak jedna z pięciu ważnych uwag Jakuba Winiarskiego dot. pisania brzmi:

Nie pisze się takich książek, jakie chce się napisać, ale jakie napisać się umie.

Oto więc oddajemy w wasze ręce krótki przegląd polecanych przez nas treści – lubianych, dobrze znanych, w jakiś sposób cenionych. Wymieniłyśmy także te tytuły, które jako przykłady mogą przewijać się w ocenach, zakładka ma więc charakter źródłowy. Podział dotyczy nie tylko typu narracji, ale i stylizacji – aby każdy mógł znaleźć tu coś akuratnie dla siebie.


Spis aktualizowany na bieżąco [polecamy zerkać co jakiś czas]:


NARRACJA PIERWSZOOSOBOWA
„TU I TERAZ” – DEEP POV

  1. „Całe zdanie nieboszczyka”, J. Chmielewska [1988, kryminał, sensacja z przymrużeniem oka]
  2. „Czekając na barbarzyńców”, John M. Coetzee [1997, powieść, fikcja historyczna, alegoria]
  3. „Giełda słów”, Alena Graedon [2015, thriller, antyutopia, epidemia]
  4. „Lot nad kukułczym gniazdem”, Kesey Ken [1962, proza psychologiczna, beletrystyka medyczna]
  5. „Pokój”, Emma Donoghue [2010, dramat, perspektywa pięcioletniego chłopca]
  6. „Podziemny krąg”, Chuck Palahniuk [1996, sensacja, dramat, narrator bezimienny]
  7. „Układ”, Elle Kennedy [2015, romans, literatura obyczajowa]


NARRACJA PIERWSZOOSOBOWA
PAMIĘTNIKARSKA

  1. „Buszujący w zbożu”, J. D. Salinger [1951, powieść o dorastaniu, realizm]
  2. „Gwiazd naszych wina”, John Green [2012, literatura młodzieżowa, obyczajówka]
  3. „Oskar i Pani Róża”, Éric-Emmanuel Schmitt [2002, powieść epistolarna, dramat]
  4. „Słoneczniki”, Halina Snopkiewicz [1962, lekka obyczajówka młodzieżowa]
  5. „Sinobrody”, Kurt Vonnegut [1987, fikcyjna biografia ironiczna]
  6. „Służące”, Kathryn Sockett [2009, fikcja historyczna, literatura piękna]
  7. „Szklany klosz”, Sylvia Plath [1975, autobiografia, powieść z kluczem*, dramat]
  8. „Tamte dni, tamte noce”, André Aciman [2007, obyczajowe, romans młodzieżowy]
  9. „Złodziejka książek”, Marcus Zusac [2005, literatura młodzieżowa, fikcja historyczna]


NARRACJA TRZECIOOSOBOWA
NARRATOR WSZYSTKOWIEDZĄCY

  1. „Ania z Zielonego Wzgórza”, L.M.Montgomery [1908, literatura młodzieżowa]
  2. „Duma i uprzedzenie”, Jane Austin [1975, powieść obyczajowa, romans historyczny]
  3. „Jonathan Strange i pan Norrell”, Susanna Clarke [2004, fantastyka, fikcja historyczna]
  4. „Kroniki Diuny”, Frank Herbert [1965, legenda fantastyki na świecie]
  5. „Stulatek, który wyskoczył przez okno i zniknął”, Jonas Jonasson [2009, czarna komedia częściowo retrospekcyjna, powieść – droga]
  6. „Władca much”, William Golding [1967, powieść psychologiczna, alegoria]
  7. Saga o Wiedźminie, Andrzej Sapkowski [epickie fantasy]
  8. Seria: Kobieca Agencja Detektywistyczna nr 1, Alexander McCall Smith [szczególnie: Niebieskie buty; botswańskie powieści detektywistyczne, feminizm]


NARRACJA TRZECIOOSOBOWA – LIMITED POV
OGRANICZONY PUNKT WIDZENIA

  1. „Firma”, Josh Grisham [1991, thriller prawniczy]
  2. „Gambit”, Maciej Siembieda [2019, dreszczowiec, beletrystyka detektywistyczna]
  3. „Głodne słońce. Dymiące zwierciadła”, Wojciech Zembaty [2016, fantasy przygodowe]
  4. „Gra Endera”, Orson Scott Card [1985, science fiction, deep POV mieszany z pierwszoosobówką]
  5. „Księga bez tytułu”, Anonim [2009, dreszczowiec fantasy inspirowany twórczością Q. Tarantino]
  6. „Limes Inferior”, Janusz A. Zajdel [1980, fantastyka naukowa, socjologiczna]
  7. „Zwodniczy punkt”, Dan Brown [2001, kryminał, sensacja, thriller]
  8. Cykl o Harrym Potterze, J.K. Rowling [fantastyka młodzieżowa]
  9. Cykl: „Jeźdźcy smoków z Pern”, Anne McCaffrey [fantasy w świecie science fiction, wiele krótkich tomów, z których każdy opowiada inną historię]
  10. Cykl: „Porachunki z przygodą”, Krzysztof Petek [literatura przygodowa dla dzieci i młodzieży; szczegółowe sceny dynamiczne, cenione głównie za research]
  11. Cykl: „Siedem Królestw”, Cinda William Chima [fantastyka młodzieżowa]


NARRACJA TRZECIOOSOBOWA
DEEP POV – GŁĘBOKI PUNKT WIDZENIA

  1. Alex Kava – seria o agentce Maggie O'Dell [kryminał, sensacja, thriller]
  2. „Bezkres pustyni”, Melissa James [2012, harlequin]
  3. „Cinder”, Meyer Marissa [2012, baśniowo-futurystyczna adaptacja „Kopciuszka”]
  4. „Cień twojego uśmiechu”, Susan May Warren [saga: Miasteczko Deep Haven, literatura obyczajowa, rodzinne sekrety]
  5. „Zranić marionetkę”, Katarzyna Grochola [2019, debiut kryminalny, thriller, obyczaj]


STYLIZACJA PARTII NARRACYJNYCH
ZABAWNA, LEKKA, ZŁOŚLIWA, CHARAKTERNA

  1. „Mistrz i Małgorzata”, Michaił Bułhakow [1973, satyra low fantasy, literatura piękna, narrator – gawędziarz]
  2. „(Nie) Boszczyk mąż”, Joanna Chmielewska [2002, kryminał, sensacja, thriller]
  3. „Opowieść Wigilijna”, Charles Dickens [1843, opowiadanie prowadzone w ironicznym stylu wiktoriańskim]
  4. Seria o Myronie Bolitarze [kryminały w lekkim i dynamicznym stylu]
  5. Seria o Świecie Dysku, Terry Pratchett [fantastyka satyryczna, krzywe zwierciadło]
  6. „Siewca Wiatru”, Maja Lidia Kossakowska [2004, fantastyka, o religii z innego punktu widzenia]


STYLIZACJA PARTII NARRACYJNYCH
CHŁODNA, POZBAWIONA OZDOBNIKÓW

  1. „1984”, George Orwell [1949, antyutopia, stylizacja chłodna]
  2. „Florystka”, Katarzyna Bonda [2012, kryminał psychologiczny o mocno scenicznej narracji precyzyjnej w detalach, wyrazistej i surowej]
  3. „Pani Bovary”, Gustave Flaubert [1857, powieść z pogranicza naturalizmu i realizmu, narracja szczegółowa, acz rzeczowa, opisowa, a pomijająca przeżycia wewnętrzne]
  4. „Zwrotnik Raka”, Henry Miller [1934, literatura piękna, erotyka, nihilizm, połączenie narracji poetyckiej i wulgarnej]


STYLIZACJA PARTII NARRACYJNYCH
KWIECISTA, POETYCKA, ATMOSFERYCZNA

  1. „Ada albo Żar. Kronika rodzinna”, Vladimir Nabokov [1969, romans kazirodczy, fantastyka naukowa, filozofia; narracja ciężka, klasyczna, budowana głównie zdaniami wielokrotnie złożonymi]
  2. „Gwiezdny pył”, Neil Gaiman [1999, epicki romans fantasy; klasyczna narracja bajki, wprowadzająca nastrojowy ton]
  3. Cykl o Ziemiomorzu, Ursula K. LeGuin [high fantasy; narracja epicka – typowa dla epiki]
  4. Cykl o Muminkach, Tove Jannson [emocjonalna i plastyczna narracja impresjonistyczna oddająca atmosferyczną bajkę dla dzieci oraz symboliczną powieść dla dorosłych]
  5. „Sklepy cynamonowe”, Bruno Schulz [1933, proza poetycka o zmetaforyzowanej stylizacji]
  6. „Silmarillion”, J.R.R. Tolkien [1977, fantasy]
  7. „Ulisses”, James Joyce [1920, powieść modernistyczna pisana głównie strumieniem świadomości]
  8. „Zbyt głośna samotność”, Bohumil Hrabal [1982, literatura piękna, pierwszoosobówka egzystencjonalna pisana głównie zdaniami wielokrotnie złożonymi]


GATUNKI I PRACE EKSPERYMENTALNE
FORMA MIESZANA

  1. „Black Box”, Jennifer Egan [2012, nietłumaczona; science fiction zbudowane z serii tweetów, dostęp: TUTAJ]
  2. „Gra: Penetrując tajną społeczność artystów podrywu”, Neil Strauss [2006, dokumentalne non-fiction spisane w formie wspomnień należących do alter ego autora, rozpracowującego środowisko PickUp Artist]
  3. „Jeśli zimową nocą podróżny”, Calvino Italo [1979, metafikcja** pisana narracją drugoosobową w połączeniu z pierwszo- i trzecioosobową]
  4. „Kafka nad morzem”, Haruki Murakami [2002, realizm magiczny, powieść pisana narracją w czasie teraźniejszym oraz w czasie przeszłym]
  5. „Morfina”, Szczepan Twardych [2012, proza psychologiczna, dramat, narracja mieszana: pierwszoosobowa „tu i teraz” oraz pamiętnikarska, pisana jednocześnie w czasie teraźniejszym i przeszłym, budowana w dużej mierze równoważnikami zdań]
  6. „Mechaniczna pomarańcza”, Anthony Burgess [1982, antyutopia, dramat, fantastyka naukowa, tłumaczenie stylizowane na archaiczno-regionalne]
  7. „Nawet Psy”, Jon McGregor [2010, literatura piękna, dramat, narracja mieszana: trzecioosobowy POV + pierwszoosobowa w l. mnogiej]


Zdajemy sobie sprawę, że część tytułów to klasyki, które pewnie większość z was już poznała, czasem jednak dobrze jest do nich wracać. W przypadku czytania nie tylko dla samej rekreacji, ale przede wszystkim dla wyższego celu, jakim jest samokształcenie, dobrze jest wracać nawet do ogranych tytułów – tym razem nie dla fabuły, a dla techniki***, skupiając się na kwestiach kluczowych takich jak narracja i styl, w tym stylizacja – również ta oddająca bohaterów. Tworząc listę, zależało nam, aby była różnorodna, dlatego też pojawiają się w niej najróżniejsze gatunki – od współczesnych dreszczowców po literaturę postmodernistyczną lat siedemdziesiątych. Wierzymy, że każdy będzie w stanie znaleźć w niej coś dla siebie.
Warto mieć też na uwadze, że część powieści takich jak właśnie „Księga bez tytułu” Anonima czy „Mistrz i Małgorzata” ma nie tylko wersje fizyczne, e-booki, ale także profesjonalne wersje audiobooków, czytane przez znanych artystów (takich jak Artur Barciś czy Marek Kondrat), a więc stanowić mogą również formę rozrywkową, szczególnie w przypadku, w którym wersja papierowa jest już dobrze znana.

Pamiętajcie też, że w przypadku researchu stylistycznego czy narracyjnego nie musicie czytać powieści w całości. Być może brzmi to szaleńczo, ale czasem warto choćby i przekartkować tytuł, aby zerknąć na akapity i rozpoznać styl, sprawdzić, jaką narracją posługuje się autor i w jaki sposób to robi. Kartkowanie pozwala w miarę szybko zlokalizować na przykład scenę dynamiczną; po akapitach przypominających ścianę tekstu, zbudowaną z bardziej okrągłych zdań, łatwo rozpoznać sceny pasywne, ekspozycje, za to fragmenty z krótkimi akapitami, często złożonymi ze zdań prostych, to momenty, w których prawdopodobnie odnaleźć można jakąś akcję. Takie niuanse pozwalają badać, w jaki sposób rzeczywistość na kartkach wykreował autor X i jakie są jego sposoby. Życie jest krótkie, a czasu na czytanie – zdecydowanie za mało, aby poznać wszystkich twórców od deski do deski.
Przy czym zawsze warto próbować.


A wy? Jakie są wasze ulubione tytuły i autorzy oraz w czym się zaczytujecie nie tylko dla warsztatu, ale i z przyjemności? A może macie jakieś tytuły stanowiące wasze słodkie guilty pleasure? Podzielcie się nimi w komentarzu, a być może w przyszłości wasi ulubieńcy poszerzą naszą listę.
Stwórzmy ją, jak zwykle, wspólnymi siłami!



PORADNIKI ORAZ PRACE O LITERATURZE


  • „Człowiek, który stworzył Kod Leonarda Da Vinci. Nieautoryzowana biografia Dana Browna”, Lisa Rogak
  • Eseje Ernesto Sabato – „Pisarz i jego zmory”
  • „Jak napisać powieść”, Nigel Watts
  • „Jak pisać. Pamiętnik rzemieślnika”, Stephen King
  • „Jak zostać pisarzem. Podręcznik dla przyszłych autorów”, Urszula Glensk, Marcin Hamkało i inni
  • „Listy do młodego pisarza”, Mario Vargas Llosa
  • „Nowe lektury nadobowiązkowe 1997-2002”, Wisława Szymborska
  • „Po Bandzie, czyli jak napisać potencjalny bestseller”, Jakub Winiarski, Jolanta Rawska
  • „Poetyka – Przewodnik po świecie tekstów”, Dorota Korwin-Piotrowska [dostęp darmowy – Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego]
  • „Sztuka powieści. Antologia wywiadów I z The Paris Review”, Julian Barnes, Saul Bellow i inni
  • „Wykłady o literaturze”, Vladimir Nabokov
  • „Wyznania młodego pisarza”, Umberto Eco
  • Wywiad z Harlanem Cobenem [źródło – Przekrój]
  • Wywiad z Henrym Greenem [źródło]
  • Narracja drugoosobowa: „O przechodzeniu na ty… – Narracja diadyczna wśród literackich reprezentacji świadomości bohatera” autorstwa Magdaleny Rembowskiej-Płuciennik, dla Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych [KLIK]

ŹRÓDŁA ANGIELSKOJĘZYCZNE [brak przekładu]

  • „How Not to Write a Novel: 200 Classic Mistakes and How to Avoid Them A Misstep-by-Misstep Guide”
  • „Writing Deep Point Of View: Professional Techniques for Fiction Authors”, Rayne Hall
  • Seria poradników: Write Great Fiction, w tym: „Plot & Structure: Techniques and Exercises”
  • Więcej o DEEP POV: [KLIK] – The Editors Blog
  • autorka romansów: Melissa James o DEEP POV na przykładzie swojej powieści [KLIK] – AutoCrit blog


Porady autorów dot. pisania:

  • Elmore Leonard – 10 rules for writing fiction [źródło]
  • Geoff Dyer – 10 rules for writing fiction [źródło]
  • Henry Miller – 11 Commandments of Writing [źródło]
  • Neil Gaiman – 8 Rules of Writing [źródło]
Tłumaczenie tych zasad + pozostałe porady: [PRZEGLĄD ZASAD LITERACKICH; przekład: Skoia]



DODATKOWO: REDAKCJA I KOREKTA

Kurs redakcyjny Ewy Popielarz: https://ewapopielarz.pl/kurs-korekty-tekstu/

Środki stylistyczne: ściągawka [KLIK]
Klasyfikacja błędów językowych: ściągawka [KLIK]
Interpretatywny słownik terminów kulturowych: [KLIK]



___________________________________________________

* Powieść z kluczem: gatunek powieści, której postacie oraz – często – wydarzenia oparte są na faktach, jednak wprowadzone zostały pod zmienionymi, fałszywymi nazwiskami, nazwami własnymi miejsc akcji i tym podobne.

** Metafikcja: literatura, której tematem przewodnim jest natura pisarza oraz motyw pisania, często zakrawająca o pastisz i groteskę.

*** Fun-fact! Czy wiecie, że w przeszłości Skoia kupowała po antykwariatach książki klasyków za psie pieniądze tylko po to, by pisać na ich marginesach i zakreślaczem zaznaczać co ważniejsze dla niej fragmenty narracyjne i triki stylistyczne? Do teraz ma w domu półkę książek z góry przeznaczonych do ćwiczeń warsztatowych. Choć bazowo miały to być powieści, które gotowa była poświęcić dla wyższych celów i kiedyś je zutylizować, dość szybko półka stała się jej ulubioną i stoją na niej pozycje, do których przywiązała się najmocniej.

0 Comments:

Prześlij komentarz