[207] ocena tekstu: Dream Wars – Dziedzictwo krwi

Tytuł: Dream Wars – Dziedzictwo krwi

Autor: Artur Tojza

Gatunek: urban fantasy, kryminał

Ocenia: Skoiastel

Jako że w wiadomości prywatnej pozostawiłeś mi wybór formy oceny, postanowiłam, że na dobre nam wyjdzie, jeśli zabiorę się za dłuższą pracę, dotyczącą również technikaliów. Postaram się, by była to ocena jak najbardziej rzetelna – ponieważ wiem, że pragniesz kiedyś swój tekst oddać w ręce wydawnictwa – a jednocześnie miejscami zabarwiona humorem. Wydaje mi się, że taka forma będzie dla nas obojga bardziej przystępna – mnie nie zmęczy przytaczanie w kolejnej ocenie tych samych rad i informacji o błędach, a tobie powinno być łatwiej wdrożyć w dalsze pisanie zdrowe nawyki. Wspomniałeś we wstępie, że pracujesz nad tą historią już dwadzieścia lat, a to naprawdę sporo czasu, już teraz gratuluję ci wytrwałości. Nie mogę się doczekać, szczerze mówiąc, aż zapoznam się z tym, co przez ten cały okres przygotowywałeś. 

Zacznijmy więc.

SŁOWEM WSTĘPU

(…) z  którą walczę od wczesnych lat nastoletnich. Z biegiem lat wymyślałem nowe opowieści, postacie i krainy[,] inspirując się wieloma dziełami popkultury i literatury (...).

(…) tworząc własny świat fantasy, gdzie nauka, magia, fakty historyczne oraz fikcja, [przecinek zbędny] mieszały się ze sobą.

Nigdy nie planowałem z tego zrobić czegoś wielkiego, na miarę Władcy Pierścieni albo Narni. – Tytuły w cudzysłów; drugi przydałoby się też rozwinąć.

To miał być mój świat, posiadający wiele odniesień do książek, komiksów, filmów i gier, które lubię. Mój azyl od pędzącego świata (…).

Chciałem[,] aby moja wizja świata, w której obecnie piszę książki, była spójna (…). – Piszesz w wizji świata? A nie po prostu piszesz książki, których historie osadzone są w świecie…?

Jeśli jednak ktoś doszukuje się tutaj czegoś nowatorskiego, ponadczasowego, [przecinek zbędny] albo niespotykanego w obecnej popkulturze, to od razu mówię – zawiedzie się.

Dream Wars to mieszanina tego[,] co lubię, z tą różnicą, że nie zawsze mamy tutaj klasyczny happy end.

W 2019 roku, gdy już miałem zacząć spisywać na czysto pierwszy tom serii „Dream Wars”, przedstawiający czytelnikom ten świat kawałek po kawałku, natrafiłem na serial „Grimm”. – Wcześniej tytułu swojego utworu nie umieszczałeś w cudzysłowie.

Innymi słowy, co by było[,] gdyby osoba z ponadprzeciętnymi zdolnościami, np. telekinetycznymi, naprawdę założyła strój trykociarzy.

(…) głównymi bohaterami jest para detektywów, [przecinek zbędny] czy agentów śledczych. Wcześniej plan zakładał, że opowiem historię Dream Wars oczami pary agentów, wzorowanych nieco na postaciach z serialu „Z Archiwum X”. Słowem, czytelnik obserwowałby[,] jak para detektywów pracujących dla LUNAR, czyli baśniowego odpowiednika FBI, prowadzi różne sprawy (…).

Tą myśl podsunęła mi rola Monroe z serialu „Grimm”, który jest moim ulubionym bohaterem w tej serii. – Tę myśl.

Czytelnik poznaje zatem uniwersum Dream Wars, [przecinek zbędny] dokładnie tak samo jak Silas.

Dlatego poniżej przedstawiam wam moją wymarzoną kadrę aktorek i aktorów, których widziałbym w serialowej ekranizacji mojej książki.  Jeżeli przesłana mi wersja zapowiedzi to gotowy wstęp do faktycznej pozycji, którą zamierzasz wydać, mam nadzieję, że przed wydaniem ta rozpiska stąd zniknie. Raz, że to zabieg śmieszny, kojarzony z zakładkami o postaciach na blogach, jeszcze z czasu Onetu, rok 2010. Dwa – wygląda trochę tak, jakbyś sobie nie ufał i bał się, że nie podołałeś zadaniu, nie do końca wykreowałeś postaci, więc się zabezpieczasz, by wyobraźnia czytelnika działała tak, jak chcesz. Ja wolałabym jednak niczego nie uprzedzać, a poznać twoich bohaterów także z wyglądu po

opisach wplecionych w tekst. Tym bardziej cieszę się, że wskazanych aktorów nawet nie kojarzę, bo będę sobie wyobrażała ich tak, jak mi się podoba. Nikt nie zabrania ci tworzyć takich list gdzieś u siebie na kartach czy w głowie, ale podsuwać to czytelnikowi pod nos…? To naprawdę nietrafiony pomysł, wierz mi. Do tego dość infantylny, szczerze mówiąc.

Dedykuję tą [tę] serię wszystkim fanom serialu „Grimm”, jego wykonawcom, a w szczególności Silasowi Weir Mitchell, aktorowi[,] który zagrał postać Monroe. (…) Wciągnął mnie od pierwszego odcinka, ponieważ posiadał wiele cech wspólnych z moim uniwersum, choć zdecydowanie więcej różnic. – Końcówka wygląda trochę jak typowe: To jest takie samo, ale inne. Trochę ogólnik, trochę truizm. Dziwnie brzmi.

(…) przerobiłem Adama na Silasa Monroe i postanowiłem opowiedzieć jego historię oraz konflikt zwany Wojną Snów, właśnie z jego punktu widzenia. 

Ty naprawdę to zrobiłeś… Naprawdę swoją postać nazwałeś Silas Monroe? Dobrałeś imię aktora do nazwiska bohatera serialu, w którym gra, pisząc opowiadanie w jakimś stopniu inspirowane tym serialem? Przecież to jest mocno niefajne. Dawno wykracza poza ledwo inspirację. Sherlock Cumberbatch? Hugh House? Daniel Potter? Serio…?

Do tego: Silasowi Weirowi Mitchellowi. Imiona i nazwiska w tekstach polskich, jeśli tylko pozwala na to gramatyka, powinno się odmieniać.

PROLOG

Kojarzycie tą scenę z „Przyjaciół”, gdzie Chandler brał kąpiel w wannie pełnej piany, z zapalonymi wokoło świeczkami i ciepłym ręcznikiem pod szyją? – Tę scenę. Końcówkę zaimka zawsze dopasowuje się do rzeczownika, nie przymiotnika, spójrz: czytam tę początkową scenę. W bierniku [kogo? co?] zawsze będziemy używać: tę. Dopiero w narzędniku [kim? czym?] piszemy tą, na przykład: tą sceną zaczynasz prolog. Widzisz już różnicę?

Możecie mówić[,] co chcecie, ale każdy, absolutnie każdy, [przecinek zbędny] facet, nie ważne[,] co gada kumplom, z pewnością chciałby być teraz tam[,] gdzie ja. – Nieważne. Nie z przymiotnikami [jaka? jaki? jakie? – ważne] pisze się łącznie.

Chyba, że uwolniliście kilka miesięcy wcześniej dżina, który jest kobietą… – Przy konstrukcjach typu chyba że, tylko że (i tym podobne) następuje tak zwane cofanie przecinka, czyli przecinek stawia się dopiero po całym zdaniu składowym. Więc: Chyba że uwolniliście kilka miesięcy wcześniej dżina, który jest kobietą… [klik].

- Silas[,] wstawaj! – Podobno ktoś ci robił korektę, prawda? Wspominałeś, że wprawdzie pobieżną, dodałeś również informację o tym, że zdajesz sobie sprawę z powagi problemu, jednak… musisz mieć świadomość, że jakość tekstu wpływa negatywnie na jego czytelność. Odkąd zaczęłam czytać, praktycznie w każdym zdaniu znajduję jakiś błąd. I to taki zupełnie podstawowy: jak brak obowiązkowego przecinka przy wołaczu albo brak przecinka w zdaniu złożonym: I potrafi się teleportować bez zapowiedzi tam[,] gdzie akurat jesteście.

Sugeruję kolejnym osobom, które poczęstujesz plikiem, nie robić płonnych nadziei i usunąć ze wstępu dopisek o korekcie z tekstu, bo tej korekty ewidentnie tu nie ma. Zawsze potem ten dopisek o korekcie możesz dodać, gdy zostanie ona zakończona. 

Do tego dochodzi pisanie dialogów z dywizami zamiast myślnikami. Aż smutno się na to patrzy. Nie wspominam o tym, aby zrobić ci na złość, ale dlatego, że po takim wstępie odautorskim, jaki mi zaserwowałeś, sam nastawiłeś mnie na to, że historia będzie względnie czysta. Że jest obiecująca i pracujesz nad nią szmat czasu. A przecież poprawny zapis dialogów to podstawa podstaw! To jest to, od czego powinno się zacząć! Nawet jeśli sam masz problem z wdrożeniem zasad – nie neguję tego, naprawdę, nie zrozum mnie źle – dwadzieścia lat to czas, w którym o te podstawy podstaw mógłbyś zadbać, oddając je w ręce kogoś, kto to wyłapie. Spróbuję to do czegoś przyrównać… O! Wyobraź sobie, że budujesz dom i generalnie ściany stoją, dach jest, więc zajmujemy się takimi pierdołami jak dobór firan (ergo: dobór aktorów do wykreowanych postaci), ale zupełnie olewamy instalację elektryczną, czyli element, cóż, dość przydatny w funkcjonowaniu (bo, tak, poprawnego zapisu dialogu czy naprawdę podstawowych zasad nikt nie wymyślił dla ozdoby; one są po to, by ułatwić przyswajanie treści). 

Postanowiłam wypisać ci błędy tylko z pierwszego rozdziału, abyś zobaczył, jak poważny macie z korektorką problem. Polecam pracę z profesjonalnym betareaderem. Rozumiem też twoje nastawienie, że korekta jest przed wydawką, ale co, jeśli ludzie w wydawnictwie odpuszczą w przedbiegach, zmęczeni? Ayame kiedyś wspomniała, że: Osobiście czytając pełen błędów tekst, czuję się tak, jakbym próbowała oglądać mijane widoki za bardzo brudną szybą PKP. No niby coś widać, da się skomentować, ale łatwo nie jest. I naprawdę trudno się z nią w tym wypadku nie zgodzić.

- Co do kurwy nędzy!?! – Według [PWN-u]: Zasady interpunkcji umożliwiają zdublowanie pierwszego ze znaków, gdy mamy do czynienia z wypowiedzeniem o silniejszym tonie uczuciowym, np. pytaniem: „Zwariowałeś??!”. Nie znalazłam jednak żadnej informacji, jakoby stawianie znaku zapytania pomiędzy wykrzyknikami było praktykowane i miało sens. Sugerowałabym:

– Co do kurwy nędzy!!? – Jako że uznałam, że bohater chyba jednak bardziej krzyczy, niż pyta.

Tak, w tym momencie zgubiłem swój statek, a piany było znacznie mniej[,] niż zakładałem. Leily to jednak nie speszyło. Zresztą nie ma się czemu dziwić, [przecinek zbędny] po tym[,] jak pół roku wcześniej odzyskała wolność, spędzając ostatnie dwa milenia w bibliotece. No… w zasadzie to półtora. –  Edit: w dalszej części tekstu będę mogła zobaczyć to sceną. Po co mi więc to teraz streszczasz? Poniekąd zdradzasz ciekawą tajemnicę, którą mogło być spotkanie dżinki w tajemniczym, potencjalnie opuszczonym domu. 

Zapewne wyglądałem wtedy, [przecinek zbędny] jak skończony debil[,] sięgając po ręcznik i zasłaniając części intymne przed wzrokiem cholernie ponętnej kobiety. Chciałbym powiedzieć [„]młodej[”], ale to zależy od punktu widzenia.

Po cholerę, [przecinek zbędny] żeś tu przylazła?

Nasze pierwsze spotkanie, [przecinek zbędny] nie należało do najprzyjemniejszych, [przecinek zbędny] ze względu na moje pochodzenie.

- Wiesz dobrze, że utraciłam większość mocy[,] od kiedy mnie uwolniłeś. – Skoro niby on to wie, czemu ona mu o tym mówi? Ach, bo nie wie tego czytelnik. 

Dość niesubtelne zagranie. Zwie się ekspozycją dialogową. 

Edit: tym bardziej zbędne, gdyż w pierwszym rozdziale dowiaduję się tego… ze sceny. Jakbyś nie przemyślał, kiedy które informacje powinny wypłynąć na światło dzienne. Czytelnik nie potrzebuje dubli ani psucia niespodzianek. 

- Że niby to teraz moja wina? – odparł wzburzony Silas, gdy w tym samym momencie rozległo się dzwonek przy drzwiach frontowych. – Wiadomo, że przy frontowych. Raczej na parceli prywatnej nikt nie ma dzwonka przy drzwiach, nie wiem, do salonu. 

- Niczego takiego nie powiedziałam – oburzyła się Leila[,] idąc za mokrym i półnagim mężczyzną do przestronnego salonu.

- A tak to zabrzmiało – odparł Silas i otworzył drzwi, nadal będąc ubranym tylko w ręcznik, który kurczowo trzymał jedną ręką. – Nie musisz każdej wypowiedzi dialogowej zdobić informacją o tym, kto mówi. Mamy dialog dwuosobowy, więc logiczne, że odpowiedź znów należy do Silasa. Sugeruję:

- A tak to zabrzmiało[.] – Silas otworzył drzwi, nadal będąc ubranym tylko w ręcznik, który kurczowo trzymał jedną ręką.

Z drugiej strony ledwo chwilę temu czytałam, że Silas okrył się ręcznikiem. Potem, że wyszedł z łazienki półnagi. Teraz, że nadal ma ręcznik… No skoro nie wspomniałeś, że go gdzieś odrzucił, to moja wyobraźnia działa i nie potrzebuje pomocy aż tak przesadnej.

  

Za dużo, za dużo naraz… Moment wcześniej przeczytałam, że bohater uratował dżinkę, potem zasypujesz mnie informacjami (ekspozycją) właśnie w ten sposób:

Ten czarnoskóry dryblas z niemieckim akcentem,  [przecinek zbędny] to Wiktor Wolfmoon. Wilkołak pochodzący z jakiegoś zapomnianego przez Boga miasteczka w Schwarzwaldzie, pracujący w tutejszym wydziale Lunar. No tak, zapomniałem dodać – kojarzycie te wszystkie baśniowe stwory, wiedźmy, magię i te sprawy. Cóż, to prawda[,] z którą ludzkość boryka się od jakichś 80 [liczby słownie] lat, choć od zakończenia Zimnej Wojny jest w zasadzie w miarę spokojnie i wszelkie prześladowania lykasów czy innych baśniowców są surowo karane przez prawo międzynarodowe. Wiecie[,] że Arnold Schwarzenegger to likantrop? Konkretniej Lykas Tigris, [przecinek zbędny] czy jakoś tak. Łacina nigdy nie była moją mocną stroną.

(…)

Amelia Cory. Wiedźma i córka niejakiego Gilesa Cory’a [Croya], którego zamordowano w Salem podczas prześladowania czarownic. Nie żeby kilkoro z nich nie zasłużyło na stos po tym[,] co zrobili, choć w dwóch wypadkach ogień i tak niewiele zdziałał. Z drugiej strony faceta było szkoda, bo tak naprawdę jego żona była z tych dobrych wiedźm, czego nie można powiedzieć o Amelii. Może i ma niewinne lico i piękne błękitne oczka, ale potrafi wyrwać człowiekowi serce. Dosłownie. Dlatego w tej sytuacji postanowiłem zrobić jedyną słuszną rzecz.

Gdybym miała teraz, po pierwszym czytaniu, powtórzyć ci to, co zapamiętałam z obydwóch akapitów, byłaby to informacja o Schwarzeneggerze. Za to nie pamiętałam zupełnie, jak się nazywa bohater, który bierze udział w tej scenie. Pamiętam, że pisałeś coś tam, coś tam o sprawie sprzed osiemdziesięciu lat, bo użyłeś do tego zapisu cyfr, co jest błędem, ale jaka to sprawa…? Zupełnie nie zapanowałeś nad tym potokiem słów. Jest ciekawie, ale mam wrażenie, że trochę za dużo i część informacji albo ucieka mi przez palce, albo muszę czytać akapity po trzy razy, aby wyłapać z nich wszystko. A czy na pewno o to chodzi?

Chyba że to celowe i chcesz pisać tak, aby czytelnik nie skupiał się przesadnie, po prostu czytał sobie i poznawał świat na zasadzie: o, aha, w tej historii są likantropy i autor nabija się z realnych postaci. Być może rzucasz w tym momencie informacje, które nie mają znaczenia dla fabuły – to raczej ogólniki dające, no właśnie, bardzo ogólne wyobrażenie o uniwersum i gatunku. I to też jest fajny zabieg, jeśli nie przytaczasz informacji potrzebnych fabularnie – do pchania tej fabuły w przód. Bo takowych tak podanych zwyczajnie nie zarejestruję. Są jak pojedynczy shot przy barze w czasie dobrej imprezy: szybki, bezbolesny i sam w sobie nieistotny. Ale poprawia nastrój.
Edit: Po przeczytaniu całego pierwszego rozdziału wiem, że tak nie jest. Te rzeczy, o których tu wspominasz, mają ważność fabularną, bohaterów, których przedstawiasz, gdzieś dalej przedstawiasz mi jeszcze raz. Tym bardziej: po co mi teraz te akapity przemyśleń?

Dlatego w tej sytuacji postanowiłem zrobić jedyną słuszną rzecz.

BAAAAAMMMM!!!!

Zatrzasnąć im drzwi przed nosem… – O! A to jest fajne! 

A jednak osobiście przeraziłabym się drzwi, którymi można „trzasnąć” w ten sposób. Zapis sugeruje bardziej wystrzał z armaty – jest przeciągły, jakby ciągnęło się za nim echo, i zawiera aż cztery wykrzykniki... Samo: BAM!!! jest natomiast bardziej nagłe, agresywne, krótkie. Jak trzask. Zazwyczaj stawia się jeden albo trzy, rzadziej dwa wykrzykniki. [Klik] Cztery to przesadyzm. 

- Silas, do cholery, nie zachowuj się jak dziecko – warknął Wiktor, z łoskotem otwierając drzwi i wchodząc do domu. (…)

- Adam naprawdę jest w tarapatach – odparła Leila, wchodząc do salonu. – To się rzuca w oczy.

- Leila? – zdziwiła się Amelia na jej widok. – Co ty tutaj robisz? – Szyk: Amelia zdziwiła się na jej widok. Jednak po co mi o tym wspominasz? Czy wystarczająco nie przekazuje tego zdziwienia sam dialog? Czuję, że nie zostawiasz mi najmniejszego pola do działania, dyktujesz praktycznie wszystko.

- A jak myślisz[,] szmato? – warknęła dżinka, a  jej ciemno zielone oczy zaskrzyły złowieszczo. – Staram się odkręcić twoją porażkę. – Ciemnozielone.

Na tym etapie muszę ci napisać, co bardzo, ale to bardzo męczy mnie w twoich dialogach. Czytam dopiero prolog, a ja już jestem wypruta z sił przez to, jakie są sztuczne i pretensjonalnie pompowane przez reakcje bohaterów. Dżinka, której imienia nie zapamiętałam, warczy, Wiktor też najpierw warczy, potem jęczy, Amelia się oburza i dziwi… Stop, nie przesadzaj! Zresztą ja nawet do końca jeszcze nie znam twoich postaci, a już mnie nimi bombardujesz. Cztery osoby, a każda nafaszerowana reakcjami, jakby na siłę. Pokażę ci, co na ten temat piszą w Po Bandzie, bo czuję, że brakuje ci w tej kwestii wyczucia:

kliknij, aby powiększyć

ROZDZIAŁ 1.1

O ironio[,] mój staruszek ma na nazwisko tak samo, jak nazywał się ten wilkołak, [przecinek zbędny] czy raczej blutbad, [przecinek zbędny] z serialu „Grimm”[,] grany przez mojego imiennika, Silasa Weir Mittchela.

W sumie nie tylko to mamy wspólne, gdyż ojciec pochodzi z dwóch królewskich rodzin – Grimmów i Van Helsingów, o czym dowiedziałem się bardzo późno i to w niezbyt miłych okolicznościach. Ci pierwsi, [przecinek zbędny] to swego rodzaju kronikarze i archeolodzy. Wiecie, katalogowali różne rasy likantropów, spisywali dzieje wiedźm, nosferatu oraz rodzin Królewskich i badali Arkadię. – Dlaczego podkreślone słowo zapisałeś od wielkiej litery?

Dopiero co dowiedziałam się, że istnieją różne rasy i ich badacze, a już w kolejnych zdaniach zasypujesz mnie informacjami o podróżach międzyplanetarnych. Znów czuję, że za dużo naraz, jakbyś w ogóle nie panował nad swoim potokiem słów. Okej, rozumiem, że Silas to gadatliwy typ, ale zaraz zrobi się nieznośnie. Tym bardziej że wodolejstwo trwa bardzo długo, po sporym akapicie o „Gwiezdnych wrotach” i Van Helsingach prawie zapomniałam, po co to czytam i do czego mamy zmierzać. Ach tak, do pochodzenia ojca głównego bohatera…! Przypomniałam sobie to dopiero po zdaniu: Niemniej mój tatko był inny niż reszta Błękitnokrwistych. Czyli kawał słów dalej.

Jeśli rozumiecie[,] co mam na myśli. (...) Co do Van Helsingów, to cóż… powiedzmy, że są z tych[,] co najpierw działają, a potem myślą.  

Apogeum zmęczenia osiągnęłam, gdy kolejny raz odbiłeś od głównego wątku pochodzenia głównego bohatera i przeszliśmy do tematu jakiegoś Czwartego Wymiaru i magii. Dość! Za dużo! Czas porozmawiać o ekspozycji, bo mam wrażenie, że nigdy wcześniej nie słyszałeś o czymś takim. Wklejka z naszej [encyklopedii]:

EKSPOZYCJA ściśle wiąże się z OPISEM. Autor opisujący fabułę tworzy najczęściej mieszankę streszczeń i charakterystyk, dodając do nich dialogi czy inne elementy prozy i… już. Sądzi, że napisał genialne opowiadanie bądź powieść-bestseller. Jednak kluczem do sukcesu zawsze są SCENY, czyli konkretne dowody potwierdzające informacje wynikające z tych opisów, zwykle nawet zastępujące je. 

Czyli na nasze: zdecydowanie wolałabym, żebyś, zamiast lać wodę o tym, jak działa Czwarty Wymiar, pokazał mi to w scenie. Bo tak właściwie po co mi teraz o tym wszystkim piszesz? Czy jest to  obecnie mi potrzebne, abym potrafiła iść z fabułą w przód? No nie, bo w połowie tej notki ja ciągle nie widzę tu fabuły, tylko właśnie ekspozycję, wielkie opisy. Znacznie bardziej wciągnęłabym się w historię, gdyby nie była jedynie humorystycznie przytoczona sprawozdaniem, a pokazana, na przykład zachowaniem jakiegoś Arkadyjczyka, który zszedł na Ziemię. Dalej z artykułu:

Zazwyczaj ekspozycja spowodowana jest potrzebą opisania czegoś, na co nie ma się ochoty marnować czasu, brakiem pomysłu na realizację historii lub koniecznością wprowadzenia czytelnika w świat od razu, już w pierwszych zdaniach tekstu przedstawiając wszystkie zasady uniwersum. Ewentualnie na dzień dobry, przy pierwszym spotkaniu z bohaterem autor chce całego go… wyeksponować, po prostu. Więc czytelnik dostaje stos informacji o tym, kim jest osoba, którą widzi pierwszy raz, a która w prawdziwym życiu byłaby dla niego zagadką przez jeszcze długi czas i którego cechy mógłby poznać tylko empirycznie, przebywając z nim i rozmawiając. 

I ty robisz dokładnie to wszystko, czyli streszczasz uniwersum, jakby głowa buzowała ci od pomysłów, które – żeby nie uciekły – wyrzuciłeś na jednym wydechu przy pierwszej lepszej okazji. Ale zastanówmy się, czy na pewno to okazja faktycznie lepsza? Bo mnie na taką nie wygląda, szczerze mówiąc. Po co w tym momencie, akurat teraz, Silas opowiada mi o swoim ojcu? Do czego jest mi to potrzebne? Czemu niektórych informacji nie możesz przemycić inaczej? 

Po pierwszym rozdziale czytelnik nie musi już wiedzieć wszystkiego. Niczego, co istotne fabularnie, nie powinieneś ujmować w swego rodzaju notatkę gdzieś na marginesie (tak właśnie odbieram te akapity). Świat ma się przede wszystkim bronić sam, istnienie uniwersum, w którym żyje bohater, to dla tego bohatera tło – tło jego działań, akcji. I ten świat ma być czymś nowym, fascynującym, co czytelnik dopiero poznaje z biegiem czasu fabuły, gdy bohater się porusza, przemieszcza, wykorzystuje różne urządzenia, słowem: działa, jest bohaterem czynnym, aktywnym. Natomiast jeden czy dwa wielkie akapity opisujące dane środowisko nie są wystarczające na całe opowiadanie i czytelnik się nimi nie zadowoli. Wyobrażenia autora powinny być przekazywane wtedy, kiedy jest ku temu sposobność, różnymi metodami, ale na pewno nie na dzień dobry i byle jak, byle z żartem, poprzez suchy opis.

Poza tym ekspozycja ma jeszcze jedną wadę (pomijając, że jest kłopotliwa dla samego autora, bo zmusza go do rozbudowania świata, który za szybko spłycił). Chodzi o to, że pisząc mi od razu, że istnieje Czwarty Wymiar, ba, jakaś planeta, na której jest życie, a poza tym Schwarzenegger to likantrop, psujesz mi zabawę, odbierasz efekt zaskoczenia. Usłyszeć o tym na przykład, biorąc udział w wymianie plotek między bohaterami – to by było dopiero coś! Gdybym przez pierwsze rozdziały sądziła, że świat magiczny ogranicza się do Ziemi, a potem nagle dowiedziała się, że istnieje coś dalej, poznała jakiegoś kosmitę i odkryła jego tożsamość… No wow, po prostu wow. Przecież tajemnice są po to, aby odkrywać je z biegiem czasu. Też na pewno wolisz układać puzzle niż dostać pod nos ułożony obrazek, nie? Tymczasem o tym nie ma tu mowy, bo narrator już mi kilka niespodzianek tak po prostu zepsuł. 

Ogólnie o Czwartym Wymiarze nie wiadomo za wiele, [przecinek zbędny] poza tym, że istnieje i osoby[,] na które ma wpływ[,] mogą robić za bohatera z gaciami naciągniętymi na kalesony. Niekoniecznie w kombinacji czerwono[-]niebieskiej, ale plotki głoszą, że i ktoś taki gdzieś się szlaja pomiędzy naszymi światami.

Tak czy inaczej w jego wyniku od 2003 roku pomiędzy Arkadią i Ziemią jest stałe przejście, co mimo początkowych tarć ostatecznie przerodziło się w całkiem zyskowną turystykę, wymianę handlową i kulturową. – Dlaczego tak po prostu kiedyś nie pokażesz mi tego przejścia? Czemu nie dowiem się o wymianie handlowej ze sceny, na przykład kłótni o cenę?

A to jest moja mama, Łucja. – W tym momencie przewróciłam oczami. O nie! Jeszcze mama została, faktycznie! No tak, dopiero ojca mamy za sobą… Strach pomyśleć, o czym jeszcze mnie sucho poinformujesz, biorąc pod uwagę, że w przypadku szanownego taty kilka razy zupełnie zbłądziliśmy w meandry wiedzy o uniwersum, która w ogóle nie była mi do niczego potrzebna. 

Jest projektantką wnętrz i pochodzi [z] Polski (...).

Tak, [przecinek zbędny] czy inaczej[,] rodzice postawili na swoim, a w 1990 roku na świat przyszedłem ja. – Generalnie po tym, jak lata wskazujesz liczbą, czuję się, jakbym czytała jakąś notkę encyklopedyczną. W prozie liczby zapisuje się raczej słownie. Sugeruję: Tak czy inaczej, rodzice postawili na swoim, a z początkiem lat dziewięćdziesiątych na świat przyszedłem ja. Bo po co mi informacja o dokładnym roku urodzenia? Naprawdę, to nie Wikipedia. I tak za pięć minut zapomnę wszystkie roczniki, które do tej pory przytoczyłeś. 

Oto, proszę, twoja kolejna ściana tekstu:

Czy uważasz ten zapis za atrakcyjny? Bo ja wcale. Tekst jest ściśnięty przez niewielką interlinię, brakuje mu wcięć akapitowych, do tego nie pomaga czcionka szeryfowa potraktowana kursywą – daje efekt jeszcze większego ścisku. Aż oczy bolą. 

Ich pierwsze i, niestety, jedyne dziecko, które przez 29 lat nie miało pojęcia o rodzinnych koneksjach. Czemu? Otóż moi wspaniali rodzice wpadli na „genialny” pomysł, aby odciąć mnie od rodzinnego bałaganu, co w praktyce im się udało. – Liczby słownie. Na tym etapie opowiadania cieszę się, że bohater nie ma rodzeństwa, bo mam wrażenie, że to tylko wydłużyłoby tę ekspozycję. 

W ten sposób[,] gdy ukończyłem szkołę średnią[,] uznali, że czas przeprowadzić się do Polski (...).

Dla mnie wyglądało to tak, jakby Barney Stinson przeprowadził się z Nowego Jorku, [przecinek zbędny] na jakieś zadupie w północnej Kanadzie (...).

Chyba powinienem wspomnieć, że urodziłem się 14 lutego, w cholerne święto zakochanych. – Nie sądzę, że bohater powinien o tym wspomnieć. Właściwie jego data urodzenia nie jest mi do niczego potrzebna, chyba że stałaby się punktem wyjścia do, nie wiem, jakiegoś żartu sytuacyjnego. Jednak żarty działają wtedy, gdy są pokazane scenami. Kiedy jedynie wspominasz o takich niuansach, mam w głowie jedno: po co mi ta wiedza? Co mnie to obchodzi? Dlaczego uznałeś, że powinno? 

Nie powiem, abym był paskudny z pyska. Osobiście porównuję się do tego przystojniaka ze „Stranger Things”, którego system podrywania lasek w marynarskim stroju z pewnością dostarczył cosplayerom sporo twórczej weny. – To dopiero pierwszy rozdział, a ja jestem zmęczona natłokiem uniwersów, które Silas (tak? tak się nazywał? wybacz, że zapominam, w końcu brakuje tu interakcji, które pozwoliłyby mi to zapamiętać) zna. Ja nie znam co najmniej połowy z nich, więc po prostu czytam, czekając, aż pojawi się takie, które chociaż kojarzę. No bo co mi zostaje? Guglowanie wszystkiego po kolei? Okej, Coben, szczególnie w sadze o Myronie, też lubi wplatać w narrację różne nawiązania do znanych fandomów, ale, na bora, nie rzuca nimi na prawo i lewo, kilkoma na stronę. Od tego można oszaleć. A przynajmniej się porządnie zmęczyć. 

To właśnie czuję. Zmęczenie. A przecież wciąż jestem w pierwszej części rozdziału pierwszego, za mną dopiero kilka stron tekstu. Nie mam pojęcia, co dzieje się w opowiadaniu, gdzie bohater się znajduje, co robi, do czego zmierza, jaki jest wstępny konflikt fabularny, dlaczego bohater opowiada to wszystko. Wiem za to, że jest gadatliwy i lubi popisywać się swoim obyciem popkulturalnym, a do tego dowiedziałam się, kiedy się urodził. Trochę mało; z jednej strony czuję niedosyt fabuły, z drugiej – przesyt informacji. Sroga konsternacja. 

Jakby tego było mało, w kolejnej ekspozycji przechodzimy do życia uczuciowego głównego bohatera:

(...) bowiem mi też flirt za dobrze nie idzie, a jedna z dziewczyn[,] z którą byłem, rzuciła mnie po miesiącu dla gościa sprzedającego lody w budce koło parku. Zatem nikogo chyba nie dziwi, że szybko oddałem się temu, co lubiłem robić w wolnym czasie – pisaniu. – Czy ja dobrze rozumuję? Te elementy napisane kursywą to nie monolog wewnętrzny, ale… pamiętnik Silasa? A może blog? W sumie dopiero teraz przyszło mi to do głowy. Może bohater po prostu pisze bloga i oddaje go do publikacji, dlatego jest taki wylewny? Bo przedstawia się w pierwszym poście? W takim razie ten blog jest bardzo, ale to bardzo chaotyczny i widać, że główny bohater nie ma za bardzo pomysłu na pierwszy wpis. Dlatego pisze o wszystkim naraz – jakby nie zastanowił się w ogóle, jaki jest główny temat tej notki. Takie mam wrażenie. 

Czemu nie możesz pokazać zamiłowania bohatera do pisania sceną… pisania? Sceną, w której faktycznie w wolnym czasie przyłapałabym go na tworzeniu? Mógłbyś nawet gdzieś w tym momencie przerwać ten niezbyt zachęcający wywód i przejść do trzecioosobówki, pokazując, jak ktoś Silasowi przeszkadza w wyżywaniu się na klawiaturze? Wtedy taki wstęp dałoby się obronić, nadać mu jakikolwiek sens. Bez tego wciąż wygląda jak notka encyklopedyczna i nie mogę się doczekać, kiedy się skończy. 

Teraz mam 29 lat, jest czerwiec, a ja właśnie pochowałem rodziców. – Okej, wreszcie rozumiem, po co mi ten cały wstęp ukazujący rodziców; dlaczego bohater o nich mówił, skąd ten wylew wspomnień. Powiem ci, że cliffhanger sam w sobie zacny. Ale na mnie nie zadziałał z taką mocą, jak mógłby. Wiesz dlaczego? Bo tak naprawdę nie poznałam rodziców bohatera. Nie mogłam ich sobie wyobrazić. Nie zobaczyłam ich w żadnej scenie, nie mogłam wyczuć więzi, przywiązania, niczego. I mama, i tata (imion nie pamiętam, wybacz, tak działają właśnie ekspozycje) są dla mnie płaskimi charakterystykami zawartymi w kilku za długich akapitach. Zaraz obok nich pojawiło się pełno wypełniaczy, coś tam o dwóch rodach, coś tam o wojnie międzyplanetarnej, a potem handu Ziemi z planetą, której nazwę również zapomniałam. Następnie Gdańsk, studia, język polski... Za dużo, by wyciągnąć z tego przywiązanie bohatera i tęsknotę. I nie piszę tego wcale, by zrobić ci na złość; nie udaję – ja naprawdę tego wszystkiego, o czym piszę, już nie pamiętam.

Właściwie mocniejszy efekt uzyskałbyś, gdybyś cały rozdział zaczął od tego jednego zdania. Jest jak petarda, która spada nie wiadomo skąd i rozwala czytelnika na kawałki. Jak pierwsze zdanie w „Nawet psy”, McGregora: Drzwi wyważyli, jest koniec grudnia, i wynoszą ciało. Ale tu, u ciebie, ten cliffhanger działa ledwo, na pół gwizdka albo i nawet nie, bo czytelnik jest już w tym momencie zmęczony i od połowy nużącej ekspozycji oczekuje na taki wybuch; sama zresztą mocno wyczekiwałam na takie zdanie. Nie mogłam się doczekać, aż spadnie cokolwiek; śmierć rodziców bohatera w tym momencie nawet mnie raduje. Nie potrafiłam się w żaden sposób utożsamić z Silasem. Nie dociera do mnie, że fabularnie stało się w jego życiu cokolwiek przejmującego. Rety, nareszcie jakiś konkret! A chyba powinnam być smutna i mu współczuć, nie?

No właśnie. 

Jakiś pijany małolat stwierdził, że skoro i tak zdaje na prawo jazdy[,] to może sobie pożyczyć od starego brykę (...). 

Domyślacie się, jak to się skończyło. – Przecież przed chwilą Silas sam wspomniał, że rodzice umarli w głupim wypadku, więc to zdanie jest zbędne. 

Pocieszam się tylko tym, że rodzice nie cierpieli długo i odeszli razem z tego świata. – Nie wiem, skąd ta pewność, przecież Silas nie był wtedy w samochodzie, nie wie dokładnie, jak przebiegał wypadek i ile trwało, zanim nastąpiła śmierć. Nie opisał też dokładnie, przez co nastąpiła, więc sama nie mogę tego wydedukować, czy pasażerowie umarli szybko. 

(...) nigdy mi nie mówili, bo chcieli[,] abym miał normalne życie.

Jeśli idzie o Fryderyka, to wyobraźcie sobie nieco tłuściutkiego, ale bez przesady (...). – Skoro nieco, to wiadomo, że bez przesady. Jedno wynika z drugiego.

(...) klasycznego adwokata z siwą brodą, bez wąsa i jak na swój wiek całkiem bujną czupryną. (...) będącymi jego naturalnym elementem życia codziennego. Naprzeciw niego w jego osobistej kancelarii siedziałem ja, klasyczny nerd ubrany w T-Shirt z logiem „Baldur’s Gate II: Cienie Amn” (...) – T-shirt z logo.

(...) kilkudniowy zarost kontrastujący z wielki[mi] workami pod oczami od nocnego przesiadywania przed komputerem. – Gdybyś wcześniej ukazał jakąś sceną, że bohater faktycznie przed tym komputerem przesiaduje, nie musiałbyś mnie teraz o tym tak sucho informować. Sama mogłabym wywnioskować, że bohater nocami pisze, gra, pracuje, whatever. O, ktoś by na przykład mógł mu przerwać telefonem, żeby się zjawił u Fryderyka. Mielibyśmy sceny i ciągłość naturalną, a to już coś. 

Oczywiście, to tylko luźne sugestie, pierwsze-lepsze pomysły, nie musisz z nich korzystać ani absolutnie niczego nie chcę ci narzucać. Pamiętaj, proszę, o tym. 

W końcu na pogrzebie rodziców, [przecinek zbędny] musiałem wyglądać jak człowiek. – Nie wiem dlaczego, ale po takim zdaniu już tym bardziej ciężko mi uwierzyć, że bohater faktycznie przeżył stratę. Może to w połączeniu z tą całą zbaczającą na różne tory ekspozycją, masą wtrąceń i dopowiedzeń nie na temat? Nie widzę faktycznego żalu, raczej coś w stylu: no, wiecie, rodzice mi umarli, więc poszedłem do fryzjera. Taka sytuacja. 

Silas spoglądał z niedowierzaniem na prawnika, który siedział naprzeciw niego w okutym skórą, XIX wiecznym fotelu. – dziewiętnastowiecznym. I na pewno okutym, a nie obitym? Okuty według PWN: obity metalem, od: okucie, czyli metalowe, często ozdobne umocnienie drewnianych przedmiotów: drzwi, okien, skrzyń, szaf.

- Jesteś dziedzicem dwóch królewskich rodów. Od strony dziadka, Van Helsingów, a od strony babci, Grimmów. Twoi rodzice postanowili ci nie wyjawiać pochodzenia twego ojca, bo chcieli ci dać jak najwięcej „normalnego” życia. – To wszystko już wiem z ekspozycji. I po co? Dużo fajniej byłoby, gdybym teraz mogła się zaskoczyć dokładnie tak samo jak Silas. Mogłabym się w niego wczuć – poczuć dokładnie takie samo zdziwienie jak on. Tymczasem zamiast tego dziwi mnie tylko twoja chronologia narracyjna – najpierw bohater zdradza mi wszystko o swojej genealogii, jakby z tą wiedzą zaznajomiony był od dawna, a teraz dostaję scenę, w którym dopiero przyswaja takie informacje. Na opak. 

Prawdę miałeś usłyszeć w 33 urodziny (...). – Trzydzieste trzecie. To już ostatnia uwaga dotycząca zapisu liczb w prozie. Resztę popraw sam.

- Wiem[,] mój drogi Silasie, że się do nich nie palisz…

- Za cholerę.

- Ale tego wymaga prawo. Jesteś ostatnim męskim potomkiem Grimmów i Van Helsingów w pierwszej linii krwi.

- Mam to gdzieś.

- Niestety nie możesz. Na twych barkach spoczywa teraz obowiązek przedłużenia rodu.

- Że co proszę?

Uważasz ten dialog za emocjonujący? Okej, pisałam ci, żebyś nie przesadzał z udziwnionymi dopowiedzeniami narracyjnymi przy wypowiedziach, ale tu nie ma żadnych! Ani prostego powiedział, ani czegoś bardziej pobudzającego wyobraźnię, na przykład jakiejś reakcji na słowa w postaci gestu. Uniesienia brwi wyrażającego zdziwienie, poruszenia się niespokojnie na fotelu, pochylenia się nad blatem, przewrócenia oczami… Cokolwiek! Daj mi cokolwiek, inaczej dialog wygląda, jakbyś pisał go na kolanie. 

- Zważaj na język, Silasie. – upomniał go Fryderyk, po czym kontynuował swój wywód. – Wiem, że nie tak to sobie wyobrażałeś (...). – pierwsza kropka zbędna, a zamiast następnej postaw dwukropek. 

Poza tym rozumiem, że Fryderyk to adwokat na usługach rodziny, a więc, jakby nie było, przez nią opłacany. Czy więc powinien Silasa upominać jak jakiegoś brzdąca, który przypadkowo przyplątał się do kancelarii? 

(...) ale majątek twoich rodziców oraz tytuł twego ojca, [przecinek zbędny] zapewnia ci bardzo silną pozycję pośród ziemskich oraz arkadyjskich rodzin królewskich. –  Zapewniają. 

No dobra, powiedzmy to uczciwie – wyglądam jak klasyczny, chudy, ale nie cherlawy, komputerowy nerd i daleko mi [do] klasy księcia Harrego. – To już wiem. Harry’ego.

Jak widzisz, znam cię lepiej[,] niż myślisz.

- Silasie… - próbował go uspokoić adwokat, wznosząc do góry otwartą dłoń. – Szyk: adwokat próbował go uspokoić (...). Choć właściwie nie musisz mi tłumaczyć tego gestu. Przytocz go, a sama sobie dopasuję go do sytuacji i wywnioskuję, co chciał uzyskać adwokat. Zróbmy to tak: 

- Silasie… - Fryderyk uniósł otwartą dłoń. – Nie musisz też wspominać, że robił to do góry. Nie da się unosić w dół; pleonazm. 

Kolejny dialog również wygląda na niestaranny, wyrwany ledwo ze szkicu wstępnej opowieści. Pojawia się trzynaście (!) dywizów (!!) sugerujących zmianę mówcy, ale nie pojawia się przy nich absolutnie żaden (!!!) dopisek narracyjny. A przecież to one tak naprawdę malują ci ten obraz. Same wypowiedzi bohaterów to ledwo głosy w przestrzeni. 

I nie chodzi o to, by je zasypać, bo mogę się domyślić, że lubisz popadać w skrajności (jak było w przypadku udziwnionych dopisków w dialogu z prologu), ale by wyczuć złoty środek. U ciebie tego środka nie widzę. 

- Pieprzyć język, pieprzyć dobre wychowanie i pieprzyć Błękitnych – warknął Silas[,] spoglądając gniewnie na adwokata[,] i wstał z fotela.

- Jak wspomniałem[,] z twoją pozycją bez problemu znajdziemy wiele chętnych kandydatek.

- Silasie Monroe! – oburzył się Fryderyk, wstając z fotela i podnosząc głos, na dźwięk którego jego rozmówca znów siedział na swoim miejscu[,] spoglądając na adwokata lekko przerażonym wzrokiem. – O, a kiedy pojawiają się jakieś reakcje, to są powtarzalne. Spójrz, do czego doprowadziłeś. Silas już kilka zdań temu spoglądał gniewnie, teraz spogląda przerażony. Brakuje ci pomysłów w oddawaniu emocji postaci? Mam wrażenie, że, pisząc, nie wczuwasz się w nie za bardzo. Polecam ci dokładnie wyobrażać sobie dialogi, które prowadzisz. 

1:1

Oddawaj też małe gesty, nie tylko ogólniki: powiedział tak i tak, spojrzał tak. No dobrze, tu Silas akurat jeszcze wstał. Ale przez całą rozmowę pełną wykrzykników nie mamy żadnego innego określenia jego stanu emocjonalnego. A gdyby gdzieś wcześniej zacisnął dłonie na podłokietnikach albo trzasnął pięścią w blat? 

- W każdym razie do twoich 33 urodzin będzie pełnił tą [tę] funkcję w imieniu rodu van Helsingów. 

Ukrzyżujecie mnie, [przecinek zbędny] czy może zetniecie głowę?

Silas zamilkł[,] gdy adwokat znacząco na niego spojrzał. – Szyk: (...) spojrzał na niego znacząco. I znów powtarzalnie – mamy reakcję Silasa na wzrok adwokata. Okej, inną reakcję, ale zapisaną w podobny sposób, brakuje mi też innych zachowań. Nie tylko spoglądania na siebie. 

Jesteś pierworodnym i[,] niezależnie od płci, to na ciebie przechodzi obowiązek przedłużenia rodu (...).

- Cóż[,] nie spodoba ci się to – odparł Fryderyk i[,] złapawszy Silasa za dłoń, rozciął jej grzbiet kluczem. – Jak go złapał za dłoń? Wstał szybko, wychylił się przez biurko i pociągnął za nadgarstek? A może Silas trzymał dłonie na blacie, nie wiem, ze splecionymi palcami, gotowy do dyskusji? Nie klei mi się to, przed chwilą bohater został zrugany jak mały chłopiec, który odszedł od stołu, niedojadłszy obiadu. Wyobrażałam sobie, że raczej będzie miał dłonie przy sobie, a takie trudno byłoby Fryderykowi złapać. Chyba że Silas, zaciekawiony kopertą, właśnie po nią sięgał…? Jeżeli tak, powinieneś to dopowiedzieć, inaczej ruch Fryderyka się nie lepi. 

- Prosiłem o coś – westchnął adwokat. – Nie ruszaj się przez chwilę i patrz. – Z rany, gdzie dociśnięto klucz, popłynęła krew, która szybko zmieniła swój kolor na błękitny. Krew w[W]siąkła w klucz, a jej kolor wrócił do normalnego, czerwonego odcienia. – Teraz jesteś jedynym właścicielem tego klucza. Tylko w twojej obecności otworzy on sekretarzyk twego ojca oraz inne zapieczętowane miejsca związane z jego pochodzeniem.

- Mogłeś mnie chociaż ostrzec. – Piszesz o tym, jakby nic się nie działo. Jakbyś podawał mi przepis na kurczaka w sosie curry, a tymczasem bohater dowiaduje się – ba! – na własnej skórze, że faktycznie ma błękitną krew. I wcale na to nie reaguje! Widzi, co się dzieje z jego ręką, ale nie wiem, czy zastyga z zaskoczenia, czy jest zainteresowany i się przygląda, patrzy na dłoń, czy jest wkurzony i ma to gdzieś, nie robi mu to różnicy… Nic nie wiem! Nic nie mogę wyczytać, bo ograniczyłeś się do relacji zdarzenia, a zapomniałeś o sferze emocjonalnej Silasa. I to akurat w momencie, w którym z jego ręką dzieją się różne nietypowe dla niego rzeczy. Dalej podobnie – bohaterowie zachowują się mechanicznie, zupełnie jak roboty:

- Dzięki za informacje – odparł Silas[,] wstając z fotela i kierując się ku drzwiom.

- Mój drogi, jeszcze list – dodał Fryderyk, podając swemu rozmówcy [mu] zapieczętowaną kopertę. – To od twojej matki. A teraz idź już, ochłoń i odwiedź dom rodziców. Tam poznasz wszelkie odpowiedzi. 

Strasznie dużo u ciebie imiesłowów współczesnych (zakończonych na -ąc). Mam wrażenie, że mocno ich nadużywasz. 

1.2

Wiem doskonale, że rodzina od strony ojca to skończone dupki, a teraz wiem dlaczego. – Używasz dwukrotnie czasu teraźniejszego, a przez to zdanie jest bez sensu. Sugeruję:

Od dawna doskonale wiedziałem, że rodzina od strony ojca to skończone dupki, ale teraz już wiem dlaczego. 

Słowem, oklepana klasyka rodem z niejednego serialu produkcji brazylijskiej, takiego niezbyt wysokich lotów. Nie żebym nie kochał rodziców i za nimi nie tęsknił, ale serio, z listu zaleciało takim banałem, że aż mnie zęby bolały. (...) Przeskoczmy może zatem od razu do miejsca[,] gdzie poznałem Leilę. – Teraz nagle dowiaduję się, że list, który Silasowi pozostawiła matka i który był zapowiedziany w poprzednim rozdziale tak, jakby wiele znaczył, nie ma dla bohatera większego znaczenia, bo… został napisany banalnie i rzewnie. Czuję się trochę rozczarowana. 

„Przeskoczmy może zatem od razu do miejsca[,] gdzie poznałem Leilę”.

- Świnia! – krzyknęła Leila i siarczyście spoliczkowała Silasa.

„No dobra… trochę za daleko”. 

Fajny motyw! Ale czy nie lepiej byłoby napisać: w którym poznałem…?

Cofnijmy się zatem do początku, czyli jak odkryłem, że w rodzinnym domu w piwnicy znajduje się ogromny portal, prowadzący do Biblioteki Grimmów. – Dalej wcale nie pokazujesz tego, jak bohater odkrył portal. Nie mogę się zupełnie wczuć. Pominąłeś opis wejścia do domu, nie zbudowałeś żadnego tła, w którym Silas się porusza. Nie widziałam jego niepewności, gdy podjeżdżał pod dom, a teraz nie słyszę skrzypiących złowieszczo schodów, nie potrafię wyobrazić sobie drażniącego w nos kurzu. Nie widzę samego Silasa. Czy jest zaniepokojony? A może zaciekawiony? Nie wiem, czy zachowuje ostrożność, czy wchodzi na pewniaka. Czy szuka, czy jednak wie, w którą stronę iść… Nic nie wiem! Niczego mi nie dajesz, żadnego zadbanego opisu. To zaledwie jego zalążek:

Oczywiście ktoś, kto zaprojektował to ustrojstwo, wpadł na genialny pomysł, aby ukryć całość w osobnej „komnacie”, do której prowadziły drzwi schowane w szafie stojącej w najdalszym zakamarku zagraconej po sam sufit piwnicy. Powiedziałbym, że moje marzenia o Narni się ziściły, dopóki nie wypowiedziałem hasła, otwierającego szafę. – Jak wpadł na to, by znaleźć szafę? Był zmęczony przeszukiwaniem domu, bo trochę to trwało, czy raczej trafił na szafę niechcący, przypadkowo, dość szybko? I dlaczego komnatę zapisałeś w cudzysłowie? Mowa o starym budynku, trochę nawet magicznym. Komnata jak najbardziej pasuje. 

No i w końcu dlaczego w trzeciej osobie przytaczasz dokładnie to samo, co akapitami narracji pierwszoosobowej? Podobał mi się ten zabieg w prologu – faktycznie wyglądało trochę jak pilot nowego serialu – ale nie sądziłam, że pociągniesz taką techniką również resztę rozdziałów. Raz, że długie akapity kursywy (do tej pory wspomnień Silasa jest więcej niż scen rzeczywistych) bolą mnie w oczy. Dwa – no właśnie – dwa razy czytam praktycznie to samo:

- Sezamie, otwórz się – odparł zmęczonym głosem Silas. – Poważnie? To jest głupie.

W sekretarzyku taty była karteczka z notatką, że w piwnicy pod domem jest przejście, prowadzące do portalu, a ten prowadzi do Biblioteki Grimmów, co oczywiście w tamtej chwili za cholerę nic mi nie mówiło. I na poważnie, ojciec ustawił hasło „Sezamie, otwórz się”. – Teraz przyszło mi do głowy, że właściwie nie widzę powodu, by całości nie napisać narracją pierwszoosobową. To dobry pomysł, jeśli zależy ci na ukazaniu charakteru Silasa, jego ironicznego stylu; mógłbyś tym po prostu prowadzić sceny – nie oddzielać ich wielkimi akapitami ekspozycji, ale myśli Silasa naturalnie wplatać w wydarzenia. Dzięki temu czytelnik nie miałby co chwilę wrażenia, że naciskasz pauzę jak w Simsach, postaci zawieszają się w czasie i przestrzeni. Jasne, jak pisałam, to fajny motyw na prolog, ale sądzę, że nie da się udźwignąć tak całej powieści. Nie, dopóki wypełniają ją ekspozycje, a Silas wydaje się mówić po prostu za dużo. Przecież nie może być tak, że w rozdziałach właściwych narracja zabija dynamikę, ekspozycje dominują nad wydarzeniami. Poza tym, jak wspomniałam nieco wyżej, prowadzenie całości w narracji pierwszoosobowej pozwoliłoby ci, nie rezygnując z to tu, to tam wplecionych myśli Silasa, opisywać to, co widzi (miejsca akcji) oraz oddawać emocje. Czytelnik ich potrzebuje, a do tej pory jeszcze żadnych nie dostał. No i pozbyłbyś się kursywy, która naprawdę męczy oczy. 

Spójrz, moja sugestia: 

W sekretarzyku taty była karteczka z notatką, że w piwnicy pod domem jest przejście prowadzące do portalu, a ten prowadzi do Biblioteki Grimmów. Za cholerę nic mi to nie mówiło. 

– Sezamie, otwórz się – przeczytałem z karteczki. 

Poważnie? To było głupie. Za grosz szacunku do C.S. Lewisa.

- Witaj, mój panie – powitała Silasa młoda, bardzo piękna kobieta o orientalnej, bliskowschodniej urodzie i ciemno zielonych, oliwkowych oczach. – Ciemnozielonych. 

W partiach narracyjnych pisanych narratorem wszystkowiedzącym raczej unika się określeń typu piękna kobieta. Narrator wszystkowiedzący to narrator obiektywny – nie do niego należy ocena, pozostawia to pole czytelnikowi. A przecież nie każdy odbiorca będzie gustował w bliskowschodniej urodzie, nie musi więc twojej bohaterki uważać za piękną, a ty nie powinieneś go na siłę przekonywać do Jednej Słusznej Racji. Po prostu przytocz ten wygląd, a ja sama zdecyduję, czy uważam tę bohaterkę za urodziwą. Ewentualnie możesz napisać coś w stylu, że to właśnie Silasowi bardzo się ona podobała, uważał ją za piękną. Wtedy przynajmniej poznam jego gust. 

–  Twój ojciec był wielkim oraz szlachetnym człowiekiem.

- Taaa… jasne – odparł Silas, spoglądając nieco niepewnie na ponętną kobietę. – W słowach, które Silas wypowiedział, nie czuję jego krępacji, raczej znudzenie i zirytowanie sytuacją, może w ogóle wspominanie o ojcu, którego Silas nie uważał wcale za szlachetnego? 

Nie mając zbyt dużego doświadczenia z płcią przeciwną, czuł wyraźne zdenerwowanie i nie wiedział, jak się zachować w obecnej sytuacji. W codziennym życiu kobiety go krępowały (...). – Ekspozycja, i to taka naprawdę dość słabiutka. 

Czemu nie pokażesz po prostu tej krępacji? Wcześniej już czytałam, że Silas zna seks jedynie okazyjnie, z burdeli, miał w życiu jedną kobietę, która go zdradziła, nie ma więc doświadczenia z obcowaniem z płcią przeciwną. A po tym już sporo mogę sobie dopowiedzieć, widząc zachowanie bohatera. Gdybyś teraz po prostu pokazał, że, nie wiem, cofnął się o krok, zająknął się, lekko zarumienił, odwrócił wzrok, albo poczuł, że robi mu się cieplej… Cokolwiek, naprawdę. Tymczasem ty idziesz po linii najmniejszego oporu: Silas czuł zdenerwowanie. Nie wiedział, jak się zachować. Kobiety go krępowały… Nie wykładaj mi tego jak kawa na ławę. Pokaż to skrępowanie, bo sama chcę poznać Silasa, a poza tym chcę, by w końcu moja wyobraźnia zaczęła działać. 

Opowiadanie składa się ze scen, po których czytelnik może poznać bohatera. Gdyby, na przykład, Fryderyk miał sekretarkę i Silas zająknąłby się w rozmowie z nią, zanim zostałby wpuszczony na spotkanie z adwokatem, mogłabym zawczasu zobaczyć, że Silas średnio radzi sobie w kontaktach z płcią przeciwną. Pokazując to tam, tu nie musiałbyś tego jedynie zaklinać ekspozycją. 

Wiesz, jak działa ekspozycja? Ty mi mówisz: Silas czuł zdenerwowanie i każesz mi sobie samej wyobrazić, jak u bohatera się ono objawia. Ale to zawsze zależy od charakteru postaci. Ktoś bardziej wrażliwy faktycznie odwróci wzrok, będzie mówił, spoglądając w ziemię. Ktoś inny, może bardziej życzliwy i zestresowany, będzie próbował kobietę czymś okryć. Ktoś inny, zmartwiony i przytłoczony swoim dziwnym położeniem, złapie się za głowę i zacznie coś do siebie mamrotać… Ty mi za to mówisz: bohater jest zdenerwowany, a ty, czytelniku, dopowiedz i wyobraź sobie całą resztę. To trochę nie fair. Jakbym poszła do stolarza i zamówiła stół, a on dałby mi kawał drewna i powiedział: o, resztę wytnij sobie sam. 

Tak się nie robi. 

Taka kombinacja niespecjalnie pomagała mu się odnaleźć i podjąć sensowną rozmowę, więc tylko zapytał. 

– A ty to kto? – Kiedy przed wypowiedzią dialogową pojawia się jej zapowiedź (tutaj: zapytał), takiego zdania nie kończy się kropką, a dwukropkiem. 

- Jestem Leila. Twoja służka – odparła spokojnym, nieco melodyjnym głosem dziewczyna. – Podmiot (kto mówi? – dziewczyna) nie powinien znajdować się tak daleko od wypowiedzianej kwestii. Szyk:

– Jestem Leila. Twoja służka – odparła dziewczyna spokojnym, nieco melodyjnym głosem.

Służyłam twemu ojcu, a teraz pokornie proszę[,] abym mogła służyć tobie. Twe życzenia, [przecinek zbędny] są moimi życzeniami.

- To jakiś żart? – szczerze zdziwił się Silas. – Jak się zdziwił? Uniósł brwi? Otworzył szerzej oczy? Rozłożył bezradnie ręce? Po pytaniu widzę, że był zdziwiony, ale dopisek narracyjny nic innego mi nie mówi, niczego nie wnosi. 

- Ok, po pierwsze skończmy z tym „panowaniem”. – OK to skrót, a więc powinien być zapisywany albo wielkimi literami, albo rozwinięty: okej lub okay. Kiedy używasz niepoprawnego zapisu Ok w dialogu, wypowiedź wygląda, cóż, dość ubogo. Jakbyś się gdzieś bardzo spieszył i nie przyłożył do zapisu.

- Nie rozumiem twego życzenia, mój książę – odpowiedziała szczerze zdziwiona kobieta. – Zatem jak mam się do ciebie zwracać? – Dosłownie zdanie czy dwa temu szczerze zdziwiony był Silas. Nie pisz wszystkich na jedno kopyto. I znów: jeśli Leila jest zdziwiona, jak to ukazała? Uniosła brwi? Otworzyła szerzej oczy? Rozłożyła bezradnie ręce...? 

- Ależ nie[,] drogi książę. 

Co by nie psioczyć, sam dialog o Aladynie przedni! Nieźle się uśmiałam: 

- Niczego sobie nie życzę. Po prostu zwracaj się do mnie normalnie. (...)

- Jestem dżinem…

- To zrozumiałem. Powiedziałaś, że ile tu siedzisz?

- Półtora tysiąca lat – odpowiedziała Leila spokojnie. – Wcześniej przez pięć wieków usługiwałam w pałacu Imperatora…

- To jest naprawdę pojebane – rzucił z niedowierzaniem Silas. – Mamy XXI wiek, a Błękitni nadal zachowują się jak średniowieczna swołocz.

- Powinnością dżina jest służyć swemu panu, a potem jego następcy. Tak było od zarania dziejów. Po to nas stworzono.

- Dziękuję za lekcję historii. (...) Uwalniam cię. Rozumiesz? Jak w „Aladynie”, tylko pomijam pierwsze dwa życzenia i od razu przechodzę do trzeciego.

- Trzeciego?

- No wiesz. Gdy Aladyn mówi „Dżini[e], życzę sobie[,] abyś był wolny” i wtedy puf, kajdany spadają mu z rąk, a on nie jest już przywiązany do lampy. Wolność, bycie człowiekiem, radosna rodzinka i tak dalej[.] – Silas spoglądał na Leilę, która wydawała się być w całkowitym szoku. – Czy ty oglądałaś kiedyś „Aladyna”?

- Wiem[,] o czym mówisz, mój…

- A-a-a – przestrzegł ją Silas, podnosząc palec do góry.

- Mój Silasie.

I mamy nawet palec w górze! Jest gest, zabawny dialog, mniej niż zwykle błędów interpunkcyjnych… Jasne, że komentarze narracyjne mogłyby nieco bardziej malować tło, na przykład przestrzeń, w której poruszają się bohaterowie, ale i tak jest lepiej niż było. Uznajmy to za progres. 

(...) żyj[,] jak chcesz.

Wracaj do swej magicznej oazy, [przecinek zbędny] lub skąd tam przybywasz, zapomnij o mojej rodzinie i rób[,] co chcesz.

- Wybacz, ale nie rozumiem… - Leila się zawahała, jakby bała zadać się to pytanie. – Dlaczego? – Musisz nauczyć się również ufać swoim czytelnikom. I wierzyć choć trochę, że mają głowę na karku. Skoro postawiłeś wielokropek i napisałeś, że Leila się zawahała, nie musisz już dopowiadać, że bała się zadać pytanie. Ja to wiem. Widzę, że jest jej ciężko, że jest zmieszana. Okazywałeś to też – mniej, niż mogłeś, ale jednak – wcześniej, w dialogu. 

Swoją drogą im dłużej go czytam – a ciągnie się on jeszcze dwadzieścia dwa (!) dywizy (!!) – tym większe mam wrażenie, że nie lubię twojego bohatera. Wydaje mi się strasznym prostakiem i chamem. Fakt, niektóre jego kwestie są zabawne, ale od początku opowiadania nie wykazał się jeszcze niczym, poza popisem bucery. Klnie, nic mu się nie podoba, nie wydaje się minimalnie zainteresowany ani zaangażowany, wszystko mu przeszkadza, co chwilę krzyczy na bogu ducha winną dżinkę, która nie zrobiła mu nic złego, jest niecierpliwy i w końcu nawet nie jest mu przykro, że stracił rodziców. A przynajmniej tego nie czuję. Znam go od kilkunastu stron, a nie odkryłam w nim ani jednej pozytywnej cechy, która sprawiłaby, że polubiłabym bohatera i kibicowałabym mu. Serio. Raczej współczuję Leili, że jest zmuszona spędzić z nim trochę czasu. 

Mam nadzieję, że to tylko taki początek i twój bohater z biegiem fabuły choć trochę się rozwinie. Okej, zna się na popkulturze, a niektóre jego porównania są całkiem zabawne, ale to dla mnie za mało, by zatrzymać mnie przy tekście na dłużej. Liczę, że w życiu bohatera stanie się coś, co pozwoli mu rozwinąć skrzydła. Tym bardziej że nie opisujesz Silasa i jego zachowań, na razie bohaterowie tylko gadają. Nie było żadnej akcji, w której Silas mógłby się wykazać sprytem. Nie pokazałeś, jak przeszukiwał dom ojca, rozwiązywał jakąś łamigłówkę, używał klucza, który dopiero co zdobył… Nawet na to naprowadzić musiała go Leila. Zresztą sam spójrz:

- A gdzie jest biblioteka?

- Za portalem – odparła spokojnie Leila, wskazując na ogromny, kamienny łuk znajdujący się w ścianie. Silas nic nie odpowiedział, tylko spojrzał wyczekująco na dziewczynę. – Możesz go otworzyć – dodała po chwili. – Jest związany z twoją krwią od momentu w którym użyto na tobie klucza. Wystarczy że podejdziesz i go dotkniesz.

Skąd w ogóle Leila wie, że Silas ma klucz? Nie była z nim w gabinecie, nie widziała, by Silas używał klucza do tej pory. Czy Leila ma szósty zmysł? Czuje, że Silas miał kontakt z kluczem? 

Gdy po raz pierwszy zobaczyłem Bibliotekę Grimmów, nie ukrywam że zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Zapewne powinienem był wtedy powiedzieć:

 - Łoł, ależ to bajeczne!

A zamiast tego powiedziałem:

 - O ja pierdolę!

Bohater jeszcze nic nie zrobił, nic sobą nie zaprezentował. Opowiadanie to same dialogi, w których przekleństwa ścielą się gęsto, nie czuję w nich wyważenia. Nadużywane tracą moc i wydźwięk, nie robią już takiego efektu. Jest więc trochę prymitywnie, a turbo pasywnie. A szkoda, bo samo uniwersum masz naprawdę ciekawe, pomysły, które wyeksponowałeś, zasługują na to, by zostać wprowadzone w tekst i poprowadzone scenicznie, aż chce się je poznać! Coraz mniej chcę jednak poznawać Silasa. Nawet nie mam do końca pewności, czy zamierza ratować dżinkę, bo jej nie potrzebuje albo bo jest mu nie na rękę mieć upierdliwe towarzystwo, a może dlatego, że nie przywiązuje szacunku do tradycji rodzinnej, w myśl: na złość babci odmrożę sobie uszy. 

- Witaj w Bibliotece Grimmów. Znajdują się tutaj zbiory z ponad dwóch tysięcy lat – odpowiedziała Leila, oprowadzając Silasa po ogromnym holu z majestatycznymi kolumnami zapełnionymi regałami z pergaminami, woluminami i wszelkiej maści księgami. Z każdej strony znajdowały się cztery ogromne skrzydła, również wypełnione księgami, ale też wszelkiej maści sprzętami, artefaktami i przedmiotami, dla których nie jeden fan gier RPG oddałby swoją duszę. – O, mamy i opis biblioteki. Jest… lepszy niż żaden, że tak to ujmę. Poza dużym pomieszczeniem z czterema skrzydłami i regałami książek nie jestem w stanie sobie wyobrazić nic więcej. Jakie to były przedmioty? Jak zachowywał się Silas, mijając je? Nie dotykał niczego? Wcześniej wspomniał, że biblioteka zrobiła na nim spore wrażenie, a teraz w ogóle na nią nie reaguje, zamiast opisu miejsca akcji jego oczami, dostałam suchą, ogólnikową rozpiskę, która nie oddaje żadnych emocji. A artefakty, sprzęty i przedmioty też nic mi nie mówią. No bo co mijał? Mjølnera? Księgę Magii Powietrza? Świętego Graala? A może zagubione przed ćwierćwieczem ulubione gacie cioteczki Gryzeldy? 

- Masz tutaj zbrojownię? Taką jak z tego serialu „Grimm”? – Nie wydaje ci się, że przytoczenie nazwy tego serialu i jednocześnie wprowadzanie rodziny Grimmów to zdecydowanie za dużo? Czy to zbieżność nazw, czy ta rodzina też pojawiła się w serialu?

– Zaprowadzę cię tam, jeśli sobie tego życzysz.

- Spoko, sam znajdę. Nie będę się tobą wysługiwał – odparł Silas[,] oglądając regał z dziwnymi księgami oprawionymi w skórę. – O, dopiero tutaj, pierwszy raz w historii jestem w stanie kupić to, że Silas ma dobre intencje. 

(...) białe pudełko, w środku wyłożone aksamitem[,] na którym spoczywał błękitny kryształ. W jego wnętrzu pośród plątaniny barw unosiła się mała[,] złota, kobieca postać, pogrążona jakby w wiecznym śnie. Silas bez zastanowienia sięgnął po kryształ i[,] wziąwszy go w dłoń[,] odruchowo podrzucił kilka razy. Był lekki niczym piórko. – Czyli co? Mam to rozbić i będziesz wolna?

Naprawdę doceniam ładny opis. 

Szczypało przeraźliwie, ale gdy na klejnot spłynęła jego krew, jej kolor zmienił barwę na błękitną, a następnie kryształ jakby pękł w środku. Silas[,] niewiele myśląc[,] ścisnął go mocno w dłoni, roztrzaskując klejnot, który rozsypał się na dziesiątki drobnych odłamków, przy czym kilka z nich wbiło się boleśnie w jego dłoń. – Z ostatniego zdania wynika, że odłamki wbiły się w dłoń klejnotu, nie Silasa. 

- Ja, muszę to sprawdzić. – Jeżeli chcesz tu uzyskać pauzę oddechową i ukazać zwątpienie Leili, zastąp przecinek wielokropkiem. 

- Eee… no dobra. Rozbierz się. – Nie jestem w stanie tego kupić. Podobno Silas był dość wstydliwy, nie radził sobie w relacjach damsko-męskich. Skąd nagle taka pewność, taki pomysł? Czy na pewno pasuje do charakteru postaci, który budowałeś wcześniej?  

- Świnia – krzyknęła Leila i siarczyście spoliczkowała Silasa. – O, to też mi nie pasuje do charakteru postaci, który prezentowałeś wcześniej. Całe życie Leila usługiwała rodzinie, tutaj nie wierzyła jeszcze w swoją wolność, ledwo kilka akapitów temu trudno ją było namówić, by przestała księcia nazywać swoim panem. Okej, jego życzenie było niekomfortowe, ale skąd u bohaterki taki odruch sprzeciwu, skoro nie wyrabiała go wcześniej, służąc z tysiąc lat? Podnieść rękę na księcia? Na moje ktoś, kto żył w niewoli przez wieki, nie powinien tak łatwo się odważyć. Dalej zresztą piszesz:

- Przepraszam. Ja… poniosło mnie. Nigdy wcześniej nie mogłam czegoś takiego uczynić. – Tym bardziej zachowanie Leili wydaje się niekonsekwentne, mam wrażenie, że po prostu chciałeś mieć śmieszny gag, który nie pasuje do kreacji postaci. Imperatyw narracyjny, ot co. 

- Uwolniłem cię, więc pomyślałem, że skoro taka piękna i samotna kobieta tkwiła tutaj przez półtora tysiąca lat, to będzie miała ochotę na, no wiesz… trochę rozrywki. – I to mówi koleś, który podobno: czuł wyraźne zdenerwowanie i nie wiedział, jak się zachować w obecnej sytuacji. W codziennym życiu kobiety go krępowały (...). Tere-fere. 

Wiesz[,] gdzie jest twój dom?

- Czyli mógłbym podglądać nagie aniołki Victoria’s Secret? – rozmarzył się Silas, ale gdy tylko spojrzał na swą rozmówczynie[ę], zasłonił twarz zdrową ręką i dodał cicho – Nie bij. – Skąd Leila, nie wychodząc nigdy z biblioteki i służąc rodzinie od wieków, ma wyrobioną świadomość o tym, że podglądanie nagich aniołków przez księcia jest niewłaściwe? Dlaczego się temu sprzeciwia i czemu tak łatwo przychodzi jej bicie kogoś, od kogo chwilę temu zależało jej życie? Bardzo szybko się ta postać rozwinęła, mam wrażenie, że nie zapanowałeś nad jej sylwetką psychologiczną. Kobieta ma świadomość bohaterki żyjącej we współczesnym świecie, a przecież taką nie jest.   

- Zatem wiem, jak wygląda dzisiejszy świat, choć przyznaję, że teraz[,] gdy o tym myślę, to się go boję. – Boję się, ale jednocześnie jestem tak pewna siebie, że biję księcia. I znów: tere-fere. 

Nie planowałem zasiadać w jakiejś radzie zramolałych pierników, mieć w piwnicy magiczną bibliotekę, a tym bardziej niewolnicy. – Nie planowałem (kogo? czego?) mieć w piwnicy (kogo? co?) niewolnicę. 

Miałem na myśli „Mów, [przecinek zbędny] jak do debila”.

- Chwila, moment. Przecież cię uwolniłem – odparł wzburzonym tonem Silas. – Chcesz mi powiedzieć, że na darmo haratałem sobie łapę? I to bez znieczulenia! – dodał gniewnie podnosząc do góry zakrwawioną dłoń, owiniętą w jednorazowe chusteczki, które już dawno przesiąkły. – Skąd Silas miał chusteczki? Nosił je w kieszeni? Miał ze sobą plecaczek? Kołczan Prawilności? Mogłeś o nich wspomnieć, gdy naprawdę bohater zaczął przykładać je do dłoni. Wtedy mógłbyś na przykład uzupełnić dialog dodatkowym wtrąceniem narracyjnym, nie byłby taki… pusty. To wygląda tak, jakbyś wymyślił te chusteczki dopiero teraz, po fakcie. 

- Nie. To nie tak. Ja jestem wolna, ale czuję że zachowałam część mocy. Magia nadal we mnie płynie.

- To chyba dobrze?

- Tak, ale nie pojmuję, jak to możliwe. Nigdy nie słyszałam o takim przypadku. – Jak na razie wygląda to jak zwykły imperatyw narracyjny. Chyba że mamy otwarcie nowego wątku, konfliktu fabularnego, i bohaterowie odnajdą w dalszym tekście odpowiedź na to zagadnienie? To by było klawe. 
Edit: No i jest klawe, akurat ta kwestia się rozwija. Fajnie!

Chyba, [przecinek zbędny] że pozwolił. 

- Naprawdę jestem wdzięczna za zwrócenie mi wolności. Nigdy nawet o tym nie śniłam – mówiła Leila podążając za Silasem do portalu. – Nie widać tej wdzięczności. Nie widzę u Leili rumieńców, uśmiechu, radości bijącej z oczu, drżących z przejęcia dłoni. Nie widzę zainteresowania nowym życiem, rozglądania się dookoła, oglądania swojego ciała, czy na pewno jest już ludzkie… Okroiłeś tę bohaterkę z całej emocjonalności, a przecież znalazła się w zupełnie nowej dla siebie sytuacji. W końcu jest wolna i co? Ano nic. Po prostu mówi, że fajnie i idzie do portalu. 

Rachunki są opłacone, w lodówce co prawda pusto, ale zostawię ci kartę[,] abyś zrobiła sobie jakieś zakupy. Z tego co rozumiem, ogarniasz dzisiejsze realia codziennego życia. 

- Odbiło ci? – oburzyła się kobieta, przyciskając kurczowo do siebie ranną rękę. – Rozbraja mnie też to, że po mowie – stylizacji językowej bohaterki – w ogóle nie da się poznać, że jeszcze chwilę temu była tysiącletnią dżinką oglądającą świat czasami przez lustro. Wypowiada się współcześnie i reaguje na różne rzeczy tak, jakby ironizowała, burzyła się i fuczała na swego pana od dawien dawna. To nie jest dla niej nowe. A przecież różnice między Silasem a Leilą wynikające z ich pochodzenia, wieku czy czegokolwiek właściwie, powinny być widoczne na pierwszy rzut oka!

– No to załatwione. Masz dostęp do książek, masz dach nad głową, zatem sumienie mam czyste. Daj znać, jak będziesz chciała się wyprowadzić.

- Ja…

- Tak, tak jesteś wdzięczna. – Jak miałaby dać znać? Telepatycznie? Kupić za jego pieniądze nowy telefon i zarejestrować go na jakie nazwisko? 

Końcówka rozdziału wygląda, jakbyś bardzo się spieszył do końca. Jest byle jak. Żadnego opisu miejsca akcji, wnętrza domu, reakcji Leili na nowe otoczenie. To tylko dialog w stylu: O, tu masz to, a tam tamto, więc wiesz, co robić. Nara. Jak mam się wczuć w to opowiadanie, skoro piszesz je byle jak, na pół gwizdka? 

1.3

Chyba najwyższy czas opowiedzieć wam, jak poznałem Adama Silverstone’a. Mojego dobrego przyjaciela, przyszłego małżonka Leily oraz człowieka, który bardzo mocno odmienił moje życie. – Dlaczego? Czemu zdradzasz mi, że Leila będzie miała kiedykolwiek męża? Dlaczego tak skaczemy po linii fabularnej? I w końcu: kiedy zacznie się dziać coś w fabule na teraźniejszej dla bohatera linii czasu? Czy znowu czeka mnie fragment podobny do tego, w którym dokładnie opisywałeś ojca bohatera? A potem matkę? 

Sądziłam, że właśnie teraz znajdzie się czas na obserwację, jak Leila zacznie radzić sobie z nową codziennością, jak zawiąże się jej relacja z Silasem, ewentualnie brałam pod uwagę, że wrócimy do wydarzeń z prologu (tak, nadal nie pamiętam, jak nazywali się odwiedzający Leilę i Silasa, ale pamiętam, że mieli dla bohaterów jakiegoś questa). Tymczasem nie. Po raz kolejny zaczynamy jakiś nowy wątek, i to paskudną ekspozycją. 

Co ciekawe, to NAJDŁUŻSZA EKSPOZYCJA, JAKĄ WIDZIAŁAM W ŻYCIU (pomijając te spotykane w literaturze sprzed prawie stu lat). Liczy pięć akapitów, z czego cztery są o-gro-mne. Całość jest niestrawna – ma osiemdziesiąt jeden wierszy, trzy strony A4 i jest zapisana kursywą. Oczy wypływają. 

Naprawdę długo nie rozumiałem, dlaczego przez 29 lat nie widziałem drugiej natury innych osób. Gdy w końcu jednak ta, że się tak nerdowsko wysłowię, umiejętność się we mnie odblokowała, moje spotkania z osobami o podwójnej naturze były dość... burzliwe. – Jak się odblokowała? Co oznacza to słowo? Czemu nie mogę tego zobaczyć sceną, w której w bohaterze coś się zmienia? Dlaczego nie pokażesz mi jego doświadczeń, które zbudowały go takim, jakim jest obecnie w tym czasie fabularnym? Przez to wszystko twoje opowiadanie to nie tylko jedno z tych znanych mi tekstów, które ma tych ekspozycji całkiem sporo. To też jedno z najnudniejszych opowiadań, jakie czytałam na potrzeby ocenialni. A przecież piszesz fantasy! 

Większość zwyczajnie panikowała i podkulała ogon, czasem dosłownie, niektórzy byli jednak bardziej opanowani, a zdarzyło się też kilku jegomości, co to uznali[,] że spuszczą mi łomot. Na moje szczęście potrafię się obronić, a do tego szybko biegam. – Bez sensu byłoby pisać co akapit coś w stylu: scena, scena, scena. Pokaż spotkanie z osobą o drugiej naturze. Pokaż, jak wygląda, jak się zachowuje, jak reaguje na Silasa. I pokaż też samego Silasa, który zaczyna rozumieć, w jak kiepskim położeniu się znalazł, więc bierze nogi za pas. Zapytam ostatni raz: piszesz wypracowanie szkolne czy powieść? 

Od tej pory nie będę komentować każdej większej ściany tekstu; przejrzę ją, ale nie będę opisywać problematyki danego wspomnienia. Przejdę po prostu do jakiegoś ciekawszego momentu z życia Silasa, który nie będzie pozbawionym – innych niż ironia – emocji. Zastanów się, jak możesz, choćby krótkimi gagami porozrzucanymi po głównej linii fabularnej, wprowadzić te rzeczy, o których tyle mówi Silas, do tekstu. 

Mam też wrażenie, że zupełnie nie zrobiłeś selekcji materiału. Nie wiesz, że są rzeczy, których na samym początku czytelnik wcale nie musi wiedzieć. Dowie się ich z czasem albo wcale. Masz rozbudowany świat, do którego odbiorcę należy wprowadzić po kolei, krok za krokiem, małymi kroczkami, ty natomiast co robisz? Zarzucasz go informacjami. Nie wiem, jaką Silas ma do wykonania misję, nie wiem, po co ludzie w prologu odwiedzili go, nie wiem, co się stało dalej z Leilą i jak Silas zaczął odnajdywać się w nowym dla siebie życiu, wiem za to, że Likantropi stanowią mniej niż 2% populacji ludzi na Ziemi oraz Od lat 60-tych ujawniło się bardzo wielu ludzi o dwoistej naturze, a wszelkiej maści organizacje na rzecz równego traktowania po dziś dzień walczą o ich prawa. Przecież to brzmi jak wyrywek Wielkiej Encyklopedii Stworzeń Fantastycznych, wydanie pierwsze, 1988. Ough.

- Poważnie, czy ja wyglądam[,] jakbym chciał cię zabić?

- Nie wchodzę w drogę Królewskim. Jestem wolnym Lykasem działającym w pełni legalnie – powiedział Adam przechodząc na język angielski, w którym czuł się o wiele swobodniej. – W serialu te różnice językowe byłyby zapewne widoczne na pierwszy rzut oka, jednak w opowiadaniu to tak nie działa. Odbiorca ma wyobraźnię, nie ma ekranu przed sobą. Co mam sobie wyobrazić? Czy lykas wcześniej starał się dobierać słowa, długo ich szukał w głowie, jąkał się, nie mówił płynnie? To czemu tego właśnie nie pokażesz?  Nie oddasz w scenie?

I skoro lykas to nazwa rasy stworzeń, powinieneś zapisywać ją od małej litery. Jak człowiek. 

(...) spytał[,] wskazując na bogato zdobioną broń.

To co[,] rzuci pan okiem i powie[,] za ile mógłbym to pchnąć jakiemuś kolekcjonerowi? – Silas podał antykwariuszowi broń, a ten patrzył na niego z lekkim niedowierzaniem. Szybko jednak się opanował i przystąpił do szacowania wartości pałasza. Nie zajęło mu to zbyt wiele czasu. – Co robił? Oglądał go pod światłem, zbliżył do twarzy? A może wziął do ręki lupę lub jakiś monokl? Nic nie potrafię sobie wyobrazić, bo zupełnie nic mi nie mówisz. Ograniczasz się tylko i wyłącznie do prostego szkicowania, jakbyś tworzył plan minimum. Na każdym kroku czuć braki – a to brak opisu miejsca akcji, a to brak scen, a to naprawdę szczątkowo przytoczone zachowanie postaci: 

- Nie to miałem na myśli – odparł zmieszanym tonem Adam, nie wiedząc, jak się zachować w obecności osoby pochodzącej z królewskiego rodu, która w ogóle nie zachowywała się, jak ktoś z tych sfer. – Czyli co robił ten bohater? Rozglądał się nerwowo i nie patrzył w oczy? A może oddał pałasz drżącymi rękoma, wyprostował się i pomyślał, czy byłoby faux pas zapytać o coś do picia? A może zastanawiał się, czy Silas to na pewno Błękitnokrwisty? Przecież raczej nie miał tego wypisanego na czole... CO MAM SOBIE WYOBRAZIĆ, CO ROBIŁ ADAM??

– Jest też grawer, chyba po łacinie, aczkolwiek nie mam pewności. – Akurat łacina jest tak okropnie charakterystycznym językiem; ziemski pracownik antykwariatu skupujący artefakty i różnego rodzaju pamiątki, który zna ziemską historię, na pewno poznałby ją bez trudu. 

Jak coś[,] mam tego więcej w bagażniku.

Wiecie, może trzeba było mu od razu powiedzieć[,] z kim był spokrewniony mój ojciec. Gdy Adam zobaczył arsenał[,] który przywiozłem, to myślałem że zaraz dostanie zawału. Prawie tak się stało[,] kiedy dodałem:

- Dziadek był Van Helsingiem, a babcia wywodzi się z Grimmów.

Dobrze, że była z nami pomocnica Adama, bo jeszcze policja oskarżyłaby mnie o ukatrupienie antykwariusza, kiedy ten zemdlał na środku ulicy. – Jaka pomocnica? Co robiła wcześniej, na zapleczu parzyła kawę? A może zmiatała kurze, wycierała parapety? Jak wyglądała? Czy Silas nie czuł się niepewnie w jej towarzystwie? Czy kobieta się go obawiała i nie była skora do rozmowy, skoro był błękitnokrwistym? Może była zestresowana? A może Silas jej w jakiś sposób zaimponował zawartością bagażnika? Nic nie wiem, bo po prostu tak o wstawiłeś ją sobie w kadr, magicznie się pojawiła, bo jej potrzebowałeś, zamiast być żywym tłem sceny, wspomnianym raz czy dwa gdzieś wcześniej, jakby mimochodem. 

- Panie Monroe – zaczął Adam niepewnie.

- Po prostu Silas.

- Panie Silas. – Silasie. Myślę, że stary jak świat gag z nieodmienianiem imienia zupełnie nie pasuje do kogoś takiego jak wykształcony antykwariusz.

Problem z tą sceną jest też taki, że już do końca nie uświadczyłam w niej żadnego opisu. Ani utraty przytomności, ani próby pomocy, zaniesienia antykwariusza do gabinetu, ani cucenia. Nic. Raz na kilka wypowiedzi pojawiła się wzmianka, że Adam znów wziął do ręki pałasz i mu się przyjrzał, następnie że: 

- Zatem jest pan potomkiem dwóch królewskich rodów – odparł Adam nalewając sobie drżącymi dłońmi potrójną porcję Burbona, po czym wypił duszkiem połowę zawartości szklanki. – Burbona małą. Widzisz, oto przede mną scena, w której tak po prostu bez żadnej ekspozycji dowiaduję się, że Silas to jakiś potomek i to rodów, które robią wrażenie wśród obcych. Gdyby więc wyciąć początkowe akapity rozdziału pierwszego, a zostawić jedynie scenę w antykwariacie, scenę oglądania domu ojca i znalezienia oraz uwolnienia Leili oraz teraz scenę próby sprzedania szmelcu z posiadłości, czytelnik dostałby kilka faktów o Silasie, subtelnie wetkniętych w plot fabularny. Mógłby odkrywać puzzle, poznawać bohatera, obserwować, jakie jest jego podejście do spuścizny i tak dalej, i tak dalej…

- Niezbyt szanuje pan swoją rodzinę.

- Szanuję? Do diabła z nimi i politykami! Kręcą, mieszają, nastawiają społeczeństwo przeciw sobie, a za kurtyną przepychają ustawy i grabią ludzi.

- Dość nietypowe słowa,[zbędny przecinek] z ust… osoby z pańskim pochodzeniem.

- Dowiedziałem się o tym niedawno. – Brak szacunku Silasa widziałam już w rozmowach, najpierw z Fryderykiem, potem z Leilą. Byłam świadkiem, gdy bohater dowiedział się o swojej schedzie, której nie zaakceptował. Po co mi więc trzeci raz podobna scena? 

Problem w tym, że ja to już wszystko wiem od jakichś dwudziestu stron i teraz te sceny jakby nie są już mi potrzebne. Nic mi nie dają, nie dowiaduję się z nich niczego nowego. Dialogi i interakcje głównych bohaterów z innymi pisze się po to, by pchnąć fabułę w przód, odkrywać nowe elementy powieści. Musi mieć cel istnienia w tekście. Tej tego brakuje – nie wnosi nic, co byłoby dla czytelnika świeże, zaskakujące. Patrz dalej: (...) mruknął Adam pod nosem[,] spoglądając niepewnie na swego rozmówcę. I to jest zupełne maksimum opisu tła. Za mało, zbyt ogólnikowo. Nie rozumiem, dlaczego o historycznym tle potrafisz pisać ekspozycją na pięć stron, a malowanie przestrzeni, w której poruszają się twoi bohaterowie w bieżącej akcji, zupełnie pomijasz. Czy sprawia ci to wyjątkową trudność, a może nie spodziewałeś się, że brak takich opisów, naturalnie i skrzętnie wplecionych co kilka zdań, to tu – to tam, aż tak bardzo rzuci się w oczy? Mam nadzieję, że teraz sam zwrócisz na to uwagę, że zobaczysz, jaki ten tekst jest nagi. 

1.4

Ta odsłona rozdziału czwartego to właściwie sam dialog. 

- Już wiem[,] dlaczego zachowałam w sobie część magii! – zawołała radośnie Leila[,] teleportując się przed nosem Silasa (...). Widok młodej kobiety, która pojawiła się nagle pół metra przed nim, ściął go z nóg. – Skoro piszesz, że Leila teleportowała się tuż przed nosem Silasa, nie musisz podawać dokładnej odległości. To zaburza dynamikę tego wydarzenia. 

- Pogrzało cię[,] kobieto!? – krzyknął ze złością Silas[,] siedząc okrakiem na podłodze (...). – Nie sądzę, by było to możliwe. Rozumiem, że Silas po prostu rozkraczył nogi, ale nie mógł siedzieć okrakiem na podłodze, ponieważ okrakiem znaczy tyle co: obejmując coś rozstawionymi nogami. Można siedzieć okrakiem na koniu. Albo na taborecie. 

- Chcesz podziękować? To tam masz kuchnię, a ja jestem głodny.

- To było wyjątkowo szowinistyczne – oburzyła się Leila. – I znów: Leila bardzo szybko poradziła sobie z przyzwyczajeniem się, że książę nie jest jej panem. Zdecydowanie brakowało rozwoju takiego stanu rzeczy, małych przyzwyczajeń, kroków w tę stronę. Tymczasem, będąc tysiące lat w niewoli, dżinka nie ma oporu, by wbić księciu na kwadrat (mimo że dostała od niego klucze, rozważnie byłoby więc ich używać, może to nawet potraktować jako część prezentu?),  mówić o szowinizmie, oburzać się. 

Przy czym nie chcę cię do niczego zmuszać. To twoja postać, możesz prowadzić ją, jak chcesz, jednak wydaje mi się, że w przypadku Leili jej sylwetka psychologiczna jest po prostu niespójna, zawiera luki, które można by uzupełnić scenami – gagami w drugą stronę; takimi, które pokażą, jak Leila zmienia się powoli i jak trudno jest jej nie spełniać wymagań Silasa i przyzwyczajać się do nowego dla niej życia. 

Bardzo, bardzo dużo u ciebie imiesłowów współczesnych; brakuje mi różnorodności. Spójrz:

(...) zawołała radośnie Leila teleportując się przed nosem Silasa, który akurat wychodził z kuchni, trzymając w ręce talerz pełen kanapek. (...)

– krzyknął ze złością Silas siedząc okrakiem na podłodze (...) rzucił gniewnie, wstając.

- Przepraszam. Samo wyszło – odparła dziewczyna pomagając zbierać mu jedzenie z ziemi na talerz.(...)

- Było nie wytrącać mi kolacji z rąk – odparł Silas wrzucając swój niedoszły posiłek do śmietnika.

- Nie segregujesz odpadów? – zapytała dziewczyna, ale widząc pochmurną i pełną dezaprobaty minę Silasa, szybko dodała. – Tak tylko mówię.

Przez to budowa zdań daje efekt monotonności tekstu. Do tego niektóre imiesłowy są wykorzystywane błędnie, na przykład ten pierwszy: (...) zawołała radośnie Leila teleportując się przed nosem Silasa. Wychodzi na to, że Leila mówiła w czasie teleportacji, a podejrzewam, że ta choć chwilę trwa, nie wiem, sekundę, może dwie. W tym czasie Leila zdążyłaby wypowiedzieć już część zdania, więc Silas usłyszałby zaledwie jego końcówkę. O co chodzi? Imiesłowy współczesne pokazują, co dzieje się w czasie 1:1 z czynnością, którą wprowadza czasownik. Mamy więc radosne wołanie w czasie teleportacji, nie zaraz po niej. 

Mało tego – dialog jest dwuosobowy, a ty wciąż podkreślasz, kto coś zrobił. Przecież to jest łatwe w domyśle – zmianę mówcy sugeruje sam myślnik początkujący wypowiedź w nowym akapicie.

I w końcu skąd Leila wie, że we współczesnym świecie trzeba segregować odpady? Czy, mieszkając w bibliotece, podglądała kogoś w czyjejś kuchni przez magiczne lustro? A może sama niedawno, będąc w supermarkecie, widziała kosze z różnymi kolorami worków i ktoś zwrócił jej uwagę, by wyrzucić plastikowy kubek po nieziemsko smacznym smoothie do żółtego, nie niebieskiego? 

Tę uwagę można zastosować praktycznie do każdej ludzkiej, naturalnej czynności, którą wykonuje Leila w tej notce. Na przykład:

- Dobrze[,] już dobrze – odparła z urażoną miną, wzięła nóż do masła i[,] wyjąwszy z lodówki potrzebne składniki, zaczęła robić kanapki. – Skąd Leila wie dokładnie, z czego składają się kanapki? Może Silas miał w lodówce słoik tajskiej ostrej pasty, którą Leila zaczęłaby smarować chleb? Skąd Leila wie, czym różni się nóż do masła od noża do chleba? Przecież w bibliotece raczej nie miała książek kucharskich, a otaczające ją artefakty to noże, które nie służyły do zabaw w kuchni. Dlaczego życie ludzkie nie jest dla niej trochę dziwne, niepewne? Jest u Silasa w mieszkaniu pierwszy raz, a podchodzi na luzie do lodówki, może jeszcze doskonale wiedziała, w której szufladzie są sztućce, a w której deski do krojenia chleba? Gdzieś dalej czytam takie zdanie: 

– Silasie, jestem naprawdę wdzięczna za uwolnienie mnie, ale nie jestem naiwna. Spędziłam w bibliotece półtora milenium, chcę poznawać świat i cieszyć się wolnością, jednak muszę, a w zasadzie chcę, [przecinek zbędny] cię chronić. – No i tu już w ogóle przewróciłam oczami. Bo po co Leila miałaby poznawać świat, skoro widać, że zna go bardzo dobrze? Niby brak obeznania Leili wmawia mi sama ona, dialogiem, ale sceny pokazują zupełnie inny obrazek, więc trudno mnie nabrać.

Pozwolę sobie pominąć część komentarzy na temat Leili i nie wspominać o jej normalności w dalszej części tego rozdziału. Opracowanie ⅓ tego dialogu zajęło mi trzy strony A4. Jak tak dalej pójdzie, nie skończę do jesieni. 

- Nie jestem pewna, czy zdajesz sobie sprawę z odpowiedzialności, jaka na tobie ciąży – odparła Leila poważnym tonem. – Twój ojciec był spadkobiercą Grimmów i Van Helsingów, a ty jesteś jego pierworodnym. – Właśnie dowiaduję się tego chyba czwarty, jak nie piąty raz. 

- Boże! – jęknęła Leila i wyszła z kuchni udając się do salonu. – No dobra, miało już nie być o Leili, ale tym razem sprawa jest trochę inna. Dlaczego bohaterka krzyczy Boże? W sensie do jakiego Boga ona zwraca się w twoim uniwersum? Kiedy, mieszkając w bibliotece, wyrobiła sobie taki nawyk? Ludzie tak mówią, ponieważ jest to trochę powiązane z ich kulturą, religią, tradycją, wniknęło do języka jako potoczne wykrzyknienie, ale jedynie w niektórych kręgach kulturowych. Leila, podejrzewam, nie należy do takiego kręgu. 

- Ze względu na twoje pochodzenie, nie będzie to możliwe. Jesteś pierworodnym dziedzicem krwi Van Helsingów i Grimmów. – O, i oto szósty raz. 

Trzydzieści stron tekstu za mną, a mam wrażenie, że tkwię w martwym punkcie. Męczy mnie podobność sceniczna – trzy ostatnie sceny to: wizyta u Ferdynanda, rozmowa z Leilą, wizyta u antykwariusza i znów rozmowa z Leilą. W opowiadaniu praktycznie nic się jeszcze nie wydarzyło, poza szczątkowo opisanym uwolnieniu dżinki. Wszystko inne to albo wykłady historii, albo dialogi. Nie ma żadnej linii fabularnej, żadnego ciągu wydarzeń, które pchałyby fabułę w przód. To znaczy one istnieją, ale są przytaczane w rozmowach, bohaterowie mówią o tym, co się stało, zamiast… uczestniczyć w tym dzianiu się.  

- Czyli, [przecinek zbędny] że niby uwalniając cię, sprawiłem[,] że nie stałaś się człowiekiem?

- I tak[,] i nie.

- Jesteś naprawdę słodko naiwny – odparła Leila z uśmiechem. – Taki stereotypowy, miły nerd, który nie ma bladego pojęcia o tym, co na niego czyha. To na swój sposób urocze. – Przed chwilą Leila patrzyła na niego gniewnie, mówiła poirytowana i właściwie trochę zażenowana nieopierzeniem Silasa, a teraz nagle uważa go za uroczego. Dlaczego? Co się zmieniło w jej postrzeganiu? Przed chwilą była na niego zła za szowinistyczną uwagę, do tego typ podnosi na nią głos i nie należy do najmilszych, w ogóle jakby nie interesuje go, co dziewczyna ma mu do przekazania. Nie kupuję więc tego, że nagle Leila uznałaby go za słodko-naiwnego i uroczego, a że zna pojęcie nerda – też jest wątpliwe. Na jakiej podstawie miałaby wyciągnąć taki osąd?

- Czyli twierdzisz, że jestem…

- Nie przeginaj, bo znów zarobisz w papę. 

Poddaję się. Obie postaci są po prostu niedorzeczne. Prowadzone bez większego pomysłu i planu, jakby twoim jedynym celem było pisać byle śmieszniej, byle bardziej głupkowato. Jasne, zabawne teksty wrzucone w usta Silasa to tu – to tam mogą być dla niego charakterystyczne, oddawać jego styl bycia. Ale tak ciągle? To męczące. W dodatku to, co zacytowałam wyżej, to akurat wypowiedź Leili. Piszesz obie postaci na jedno kopyto, ich charaktery pod względem poczucia humoru się zlewają. 

Zatem na poważnie, [dwukropek zamiast przecinka] przed czym, [przecinek zbędny] albo przed kim chcesz mnie bronić?

Myślisz, że to[,] co pokazują w telewizji[,] to prawda? – Skąd Leila wie, co puszczają w telewizorze? Czy miała u siebie telewizor? A może spędziła swój pierwszy dzień na wolności w ludzkim świecie właśnie na skakaniu po kanałach? 

Mogę się teleportować tam[,] gdzie jesteś, gdyż wyczuwam twoją krew. 

Do pewnego stopnia, choć to już nie ta sama moc, co miałam[,] będąc więźniem. – Ta sama moc, którą miałam...

Gdy późnym wieczorem do twoich drzwi puka para agentów śledczych Lunara, „To [od małej] wiedz, że coś się dzieje”, jak mawiał pewien klecha, słynny w polskim internecie. Tak właśnie poznałem Wiktora Wolfmoona i Amelię Cory. On był postawnym, czarnoskórym, wysokim facetem, na oko lekko po pięćdziesiątce, z brodą i wąsami przyprószonymi siwizną oraz zupełnie łysą głową. – Pozwól, że coś ci przypomnę:

Ten czarnoskóry dryblas z niemieckim akcentem,  to Wiktor Wolfmoon. Wilkołak pochodzący z jakiegoś zapomnianego przez Boga miasteczka w Schwarzwaldzie, pracujący w tutejszym wydziale Lunar. – Wiem już, że Wiktor jest czarnoskóry oraz gdzie pracuje. Nie potrzebuję powtórki. Poza tym nagle dowiaduję się o tym, że ktoś puka, bo przenosimy się do narracji pierwszoosobowej, do głowy teraźniejszego Silasa, który opowiada o tym spotkaniu. Jednak sam opis jest nudny i mdły. Dlaczego? Bo Silas już zna bohaterów, którzy go wtedy odwiedzili, opowiada więc o nich bez żadnego zainteresowania, zdziwienia, zupełnie bez emocji, czuć jedynie monotonię i – znów – ironię. Gdybyś pokazał wejście nieznajomych i reakcję Silasa na nich z perspektywy księcia, który ich jeszcze nie zna, byłoby to znacznie ciekawsze, emocjonujące. Ty natomiast ograniczyłeś się do zdania:

Nie powiem[,] aby ta parka zrobiła na mnie dobre wrażenie przy naszym pierwszym spotkaniu. 

Zdaję sobie sprawę, że przechodzenie do narracji teraźniejszej i pisanie z perspektywy Silasa dobrze zaznajomionego z uniwersum jest dla ciebie prostsze; nie musisz kombinować z rozpisywaniem tych wszystkich myśli i uczuć towarzyszących Silasowi, który nie ma tak właściwie jeszcze o niczym pojęcia. Musisz się jednak zastanowić, czy naprawdę chcesz chodzić na łatwiznę i pozbawiać czytelników elementów zaskoczenia, a tekstu – dynamiki? Jakiejkolwiek akcji? Najbardziej zabawny dialog Silasa z… kimkolwiek nie będzie interesujący, jeśli tylko na nim oprzesz wydarzenia. Bo dalej, co mnie absolutnie nie dziwi, do końca rozdziału ciągnie się już tylko on. Łatwo cię przewidzieć.

- Pan Silas Monroe? – spytał postawny mężczyzna. – Trzeci raz nazywasz go postawnym bądź dużym, barczystym. 

- Ta, a kto pyta?

- Agent specjalny Wolfmoon, a to jest agentka specjalna Cory. Jesteśmy śledczymi z Lunara i chcielibyśmy zadać panu kilka pytań. – I znów dublowanie informacji. Przecież już wiem, kto przyszedł!

- Odnośnie czego? – Odnośnie do czego. 

- Czy prawdą jest, że przekazał mu pan cztery dni temu trzy przedmioty znacznej wartości, należące do rodziny Van Helsingów?

- Tak i co w związku z tym?

- Czy może nam pan powiedzieć, jak wszedł w posiadanie tych przedmiotów? – No przecież Silas powiedział to zdanie temu: Adam wszedł w ich posiadanie, ponieważ dał mu je Silas. Chyba że chodzi o to, jak wszedł w ich posiadanie właśnie główny bohater, ale proponowałabym przytoczyć to jaśniej. Dziwi mnie jednak, że śledczy tego nie wiedzą albo się tego przynajmniej nie domyślają. Przecież Silas jest podobno popularnym księciem, spadkobiercą dwóch najznamienitszych rodów. 

Aresztowaliśmy dziś Adama Silverstone (...). – Silverstone’a. 

(...) właściciela antykwariatu[,] gdzie wystawiono owe przedmioty, pod zarzutem paserstwa. 

Mówił, że ponoć pan jest potomkiem rodu Van Helsingów i wystawił je u niego na aukcji, ale, pan wybaczy, to brzmi niedorzecznie. Nikt z królewskich nie pozbywałby się takiego dziedzictwa. – O, i kolejny raz, chyba z czwarty czy piąty, przerabiam motyw o tym, jak bardzo Silasowi nie podoba się dziedzictwo i jak bardzo wszystkich innych to dziwi. Gdyby jeszcze te momenty fabularne pojawiły się w większej odległości od siebie, gdyby dzieliło je coś innego… Tymczasem w kółko wałkuję jedno i to samo. 

Słuchajcie[,] bando patafianów, mój ojciec był z Van Helsingów i Grimmów, rodzice nie żyją, a ja to wszystko odziedziczyłem i mogę z tym zrobić, co zechcę. – TO JUŻ WIEM!

- Coś ci się nie podoba[,] wiedźmo? 

- Słuchaj no[,] niewolnico…

- Ależ drogie panie – przerwał Silas i[,] stanąwszy między kobietami[,] chwycił delikatnie Amelię za ramię. Ta nagle dokonała pełnej przemiany, transformując się w coś na kształt nieumarłego trupa, [przecinek zbędny] z rozkładającą się wysuszoną twarzą, zaszytymi oczami oraz brudnymi, ostrymi niczym u drapieżnego kota, [przecinek zbędny] zębami. Silas[,] przerażony tym widokiem[,] błyskawicznie się cofnął, chowając [się] za plecami Leily i wskazując na śledczą palcem. – To pieprzona Hexenbiest! – Czy wspominałam już, że ekspozycje to nie tylko większe ściany tekstu charakteryzujące świat przedstawiony, ale również wskazywanie przeżyć wewnętrznych bohaterów zamiast pokazywania ich? Dla przykładu tutaj mamy Silasa, który jest przerażony tym widokiem. No ale pokazałeś też, że odskoczył, schował się za plecami Leili. To mi wystarczy, potrafię sobie sama dopowiedzieć, że na pewno się wystraszył. Nie musisz mi aż tak ułatwiać, przez to tekst staje się łopatologiczny. 

Wygląda na to[,] Wiktorze, że faktycznie zaszła pomyłka (...).

- On jest głową rodziny – odparła Leila, po czym dodała[,] patrząc stanowczo na Silasa. (...) - Ród Van Helsingów i Grimmów czekają ciężkie czasy – westchnął Wolfmoon, po czym dodał. 

Antykwariusza zwolnimy z aresztu. Panią też zapraszam, bo z tego co rozumiem, nie posiada pani żadnych dokumentów tożsamości, zatem należy je wyrobić. – Przecież są w Polsce, w Gdańsku. Dokumentów tożsamości nie wyrabia się u nas na komisariacie. Chyba że chodzi o jakieś dokumenty potwierdzające, że Leila jest wolną dżinką? 

Leila bardzo dobitnie zaznaczyła też, że muszę nauczyć się panować nad tą zdolnością, bowiem potrafię ukazać pełną formę takiej osoby, nie zaś[,] jak to bywa powszechnie, tylko jej przejściową postać. Nie wiem[,] co mnie podkusiło, aby to przetestować ponownie, więc nim dojechaliśmy do Gdańska[,] pogładziłem łysinę Wolfmoona, który niemal natychmiast zamienił się w bardzo dużego, czarnego wilkołaka, niszcząc przy tym swój nienaganny, i[,] jak się potem okazało[,] bardzo drogi, [przecinek zbędny] garnitur oraz o mało nie powodując wypadku drogowego. Tak, koszt naprawy samochodu, w tym wymianę fotela kierowcy i klepanie dachu nad nim, [przecinek zbędny] też doliczono do mojego rachunku. Na szczęście laweta, która nas zabrała[,] była na koszt agencji. – To mogła być taka fajna, dynamiczna scena. Mogłabym zobaczyć prawdziwego wilkołaka, poczuć emocje towarzyszące bohaterom, widzieć ich przerażenie, uczestniczyć w dachowaniu…! Ale, niestety, tak nie jest. Naprawdę wielka szkoda. 

Swoją drogą, zaskakujące jest to, jak bardzo marnujesz potencjał swojego pomysłu. Jak bardzo dobrze wychodzi ci pisanie powieści bez… powieści. 

– Sprawa wyjaśniona, masz czyste konto, papiery są podpisane i możesz ponownie wystawić na aukcję to[,] co ci dałem.

- Nie wiem[,] czy chcę.

(...) odparł Adam[,] całując kobietę w dłoń.

Wiesz[,] jak rzadko ma to miejsce?

Naprawdę zaczęłam żałować, że już wcześniej nie utrzymałeś języka za zębami i zdradziłeś mi, że Adam będzie w przyszłości mężem Leili. Teraz, kończąc podrozdział tym, jak bohaterowie się sobą zainteresowali, mogłabym gdybać o ich dalszym losie, może ich samodzielnie sparować, dostrzec, jak spoglądają na siebie i kibicować im na randce. Ale… już nie muszę tego robić, nie czuję, że chcę i że ma to dla mnie znaczenie. Przecież i tak wszystko im się ułoży. 

1.5

Wiecie[,] co jest gorsze od marudzącego antykwariusza? Marudzący antykwariusz, zakochany w twojej sublokatorce. Od afery z aresztowaniem Adama minęły trzy tygodnie, a on i Leila postanowili wkurzać mnie przynajmniej co drugi dzień. Całymi godzinami trajkotali o rupieciach, a im były starsze, bardziej zakurzone i zapomniane, tym mocniej ich to ekscytowało. – Streszczenie. Czemu nie pokażesz tego sceną? Nie zaprezentujesz tej relacji, a jedynie wszystko charakteryzujesz jak leci? Przez to nie mogę się wczuć, zobaczyć, jakie bohaterom towarzyszą emocje w czasie rozmowy? To nawet nie musi być pełen dialog, właściwie wystarczyłoby, gdyby rozmowa działa się gdzieś w tle i gdyby, na przykład, przerwał ją zirytowany Silas, który przypomniałby, że bohaterowie mieli jakąś robotę do wykonania. 

Kompletnie się do tego nie paliłem w tamtym czasie, bo już sam jej rozmiar zwyczajnie przerażał. – I dalej: widzisz, gdyby była to scena, mogłabym wczuć się w Silasa, zobaczyć jego przerażenie. Tymczasem opowiada mi o nim Silas, który dawno ma ten czas za sobą, ocenia siebie na chłodno, więc jego streszczenie pozbawione jest strony emocjonalnej. A przecież dla czytelnika nie ma nic gorszego niż nieemocjonujący tekst. 

Na dokładkę, [przecinek zbędny] Leila odkryła, że budynek biblioteki, czy też raczej ogromny zamek, bo tak to wyglądało na moje oko, mieści się w Wieloświecie, nie zaś, jak sądziła wcześniej, gdzieś w Arkadii. W tamtym czasie za cholerę nie rozumiałem[,] o czym do mnie mówi, zaś sam Wieloświat wydawał mi się bardzo miłym i spokojnym miejscem. 

Nawet nie wiecie, jak bardzo się myliłem, ale o tym opowiem wam innym razem. – Ja mam propozycję. Nie opowiadaj. Po prostu to pokaż. 

W owym czasie borykałem się z utratą weny (...). – W owym czasie to wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, aby przeprowadzić spis ludności. Czemu Silas czasami zajeżdża narracją godną kogoś znacznie starszego, bardziej poważnego, żeby nie mówić brzydko: zdziadziałego? Taka stylizacja nie pasuje w ogóle do jego charakteru, ironii, nerdostwa, geekostwa. To samo nasuwa mi się na myśl, gdy widzę, jak często używa spójnika zaś. Za to Leili bardzo by pasował taki styl narracji, skoro jest starsza niż Chrystus, nie sądzisz? Mógłbyś dzięki temu stworzyć jej niepowtarzalną cechę, dzięki której wreszcie odróżniałaby się od reszty bohaterów, a do tego stałaby się bardziej wiarygodna.

- Serio, czy tylko ja oglądam seriale? – mruknął Silas.

- Nie każdy ma czas, aby marnować życie przed telewizorem.

- Powiedział gość, który spędza całe dnie nad rupieciami – mruknął zadziornie Silas (...).

Duży plus za końcowy cliffhanger. Cieszę się, że rozdział skończył się w sposób sugerujący, że dalej skupiać się będziesz na realizowaniu planu fabularnego. Kusza, którą kupił Adam od Silasa i którą sprzedał gdzieś dalej, okazała się narzędziem zbrodni. Miodzio! W końcu coś się dzieje, w końcu mam wrażenie, że ta fabuła jednak istnieje, a opowiadanie nie zmierza donikąd. 

Postanowiłam jednak w tym momencie przerwać ocenę. Raz, że rozmawialiśmy o tym na czacie i długa ocena nie jest czymś, czego oczekiwałeś, a dwa: mam wrażenie, że w dalszej części, mimo rozwoju fabularnego, wciąż uczestniczylibyśmy głównie w ekspozycjach i dialogach. Widzę to, scrollując nadesłane dwa następne rozdziały – to głównie kursywa i dywizy. Cieszę się więc, że doszliśmy w tej kwestii do porozumienia i mogę przejść do podsumowania. 

PODSUMOWANIE

Nie będę rozpisywać się o technikaliach, ponieważ wiem, że wyszedłeś z założenia, że korekta i tak jest przed wydawką. Z drugiej strony wiem też, że nikłe jest prawdopodobieństwo, że w wydawnictwie ktoś zainteresuje się nadesłanym tekstem, który nie został sprawdzony choćby pobieżnie. Korektorzy to nie muchy, które lecą tam, gdzie śmierdzi najmocniej, dlatego dobrze, by ktoś zrobił ci betę, choćby i podstawową. Nie tylko tę opartą na przecinkach czy interpunkcji dialogowej, ale również zwracając uwagę na odpowiedni szyk wyrazów, powtórzenia i wykorzystane słownictwo. Dobry redaktor mógłby pomóc ci z utrzymaniem jednolitości stylizacyjnej w partiach narracji pierwszoosobowej. Silas zwykle był wyluzowanym gościem, ale gdzieniegdzie wkradło ci się w jego komentarze światłe bowiem czy zaś, czasem typ brzmiał jak znacznie starszy, bardziej dojrzały. Spróbuj utrzymać jego lekką narrację na przestrzeni całego tekstu. Napiszę o tym jednak nieco dalej, w odniesieniu do charakterystyki postaci. 

Widzisz, w naszej rozmowie na czacie uznałeś, że długość oceny, którą zdradziłam, być może wynika z tego, że nie podoba mi się twój styl. Problem jest taki, że… nie jest to prawda. W głównej mierze nie podoba mi się to, że wcale nie nadesłałeś mi książki, a jedynie jej bardzo wstępny szkic, tak zwany first draft. Ta praca z żadnej strony nie przypomina lekkiego czytadła, w które można wniknąć, by poznać losy bohaterów. A już na pewno nie przypomina niczego, co można wydać inaczej niż w vanity czy jako selfpublishing. Dlaczego? Ponieważ ten tekst to głównie streszczenie świata przedstawionego i kilka dialogów. 

Opisy miejsc czy postaci wyglądają bardzo przeciętnie, ubogo – to zwykle odfajkowywanie elementów kreacji z listy (ktoś nosił to i to, wyglądał tak i tak; pomieszczenie było takie i takie, coś stało tam, a coś innego gdzieś indziej). Pamiętaj, że dobry opis to taki, który nie jest osobnym akapitem, który nie rzuca się w oczy, ale porusza wyobraźnię. Jest wpleciony subtelnie, jakby od niechcenia. Nie musisz pisać, że Leila jest piękną kobietą w kusym stroju; wystarczy, że pokażesz, jak na przykład co chwilę obciąga spódniczkę, by nie podchodziła jej w górę przy każdym ruchu, gdy bohaterka pierwszy raz opuszcza bibliotekę. A przy tym nie musisz pisać, że biblioteka ta jest wielka i zawiera w sobie książki, artefakty poukładane tak i siak; wystarczy, że Silas będzie szedł jej korytarzem i z jednego jego końca nie będzie mógł dostrzec drugiego, będzie za to gwizdał z uznaniem, kichał od kurzu, narzekał na skrzypiącą podłogę i oglądał te rzeczy, które mijał. 

Wróćmy jednak do streszczenia świata przedstawionego. Dość zmartwiła mnie twoja wiadomość na czacie WS, gdy napisałeś, że rozdział trzeci to przedstawienie kluczowych elementów świata. No dobrze, ale przecież uniwersum powinno się malować słowem czytelnikowi na każdym praktycznie kroku, w każdym zdaniu – od samego początku historii, nie od któregokolwiek rozdziału. Powinno to się dziać w tle działań bohaterów tak, by czytelnik, uczestnicząc w jakiejkolwiek akcji, miał świadomość, że świat, w którym się znajduje wraz z postaciami, jest na swój sposób wyjątkowy. To się u ciebie nie dzieje, u ciebie mamy za to ściany charakterystyk pozbawionych akcji, nieporuszających w żaden sposób wyobraźni. Gdy więc przeczytałam twoją wiadomość na czacie, pomyślałam sobie: pewnie w rozdziale trzecim ma miejsce spora ekspozycja… I wiesz, co zrobiłam? Zajrzałam tam.

To wszystko, o czym piszesz, choć wydaje się całkiem ciekawe, nie jest czytelnikowi pokazane, a jedynie streszczane i eksponowane, a to ogromna różnica. Nawet ta odmiana przez przypadki mogłaby być ciekawą sceną-retrospekcją, w której pokazałbyś na przykład młodego Silasa, jego pokój, jego kawałek codzienności, może relację z mamą, która w końcu była Polką, więc to ona namawiała go do nauki języka… Może, poznając mamę Silasa, mogłabym w końcu poczuć jakiś smutek i żal spowodowany jej śmiercią…?

Na dodatek powtórzę się: ta kursywa boli w oczy. Odrzuca. I w ten sposób sformatowany tekst ma za małą interlinię, brakuje ci również wcięć akapitowych. 

Zauważ jedno. Kiedy weźmiesz do ręki jakąkolwiek książkę, która nie jest biografią lub pamiętnikiem, zobaczysz, że ekspozycja występuje dość rzadko, a fabułę prowadzą sceny. Okej, Silas wypowiada się często w pierwszej osobie, ale zakładam, że nie planowałeś pisać biografii dokumentalnej ani encyklopedii historycznej, a o to momentami zakrawa twój tekst. Fantastykę, którą piszesz, napędzać powinny – no cóż – fantastyczne wydarzenia, w które czytelnikowi aż trudno będzie uwierzyć, ale które będzie mógł śledzić, praktycznie w nich uczestniczyć. Inaczej nie poruszasz wyobraźni; ekspozycje maksymalnie upraszczają ci tekst i sprawiają, że moim zadaniem jest jedynie przyswajać suche informacje. Ktoś był taki i siaki. Ktoś myślał to i tamto, czuł się tak i tak. Urodził się wtedy, przeżył takie rzeczy. Część akapitów pisana kursywą przypomina przypisy Terrego Pratchetta pod tekstem właściwym. Problem w tym, że Terry nie zagracał takim przypisem całej strony i decydował się jedynie zdradzać czytelnikowi najciekawsze informacje o uniwersum. 

Pasterska korona, Świat Dysku

Na pewno pamiętasz, gdy pisałam ci, że połowa twoich akapitów wygląda jak notki encyklopedyczne, problem w tym, że w przypadku Dream Wars nie znajdują się one na marginesie, tylko są składową tekstu. U Pratchetta nic się nie stanie, gdy czytelnik pominie przypis, straci co najwyżej jakąś anegdotę. U ciebie jednak te anegdoty zajmują tyle miejsca, że wśród nich ginie cały sens pisania powieści, w której coś się powinno dziać. Te anegdoty to składowa, którą najchętniej czytelnik pominąłby. Trochę szczęście w nieszczęściu, że od akcji jednak oddziela je kursywa; widać przynajmniej, co można w całości przescrollować w poszukiwaniu konkretnych interakcji. Tym bardziej że to, co pojawiało się jako ekspozycja, często potem pokazywałeś scenami. Jasne, nie przeskakiwałam tekstu na potrzeby oceny, ale gdybym była statystycznym czytelnikiem, masz to jak w banku, że ledwo przeleciałabym takie akapity wzrokiem i nie przyłożyła do nich najmniejszej wagi, a po czterech stronach kursywy wyrzuciłabym taką książkę przez balkon.

Na pewno wiesz, że scena to najmniejsza, a zarazem najważniejsza, składowa tekstu beletrystycznego. Jedna po drugiej przedstawiają wydarzenia, pokazują postaci, które muszą odnaleźć się w świecie, reagować na niego, podejmować decyzję. Po słowach i czynach czytelnik jest potem w stanie określić (samodzielnie!) charakter postaci – ty go znasz od początku, oddajesz go w każdej scenie, nie osądzasz i nie wnioskujesz, bo nie to jest rolą narratora. Jasne, u ciebie tym narratorem jest Silas, ale partie pisane kursywą to Silas starszy, który już coś przeżył. Doświadczony, zupełnie zdystansowany, a to sprawia, że czytelnik przyswaja ciekawe informacje podane przez kogoś, kto już ich nie przeżywa. Znacznie bardziej podobały mi się momenty, w których Silas realnie brał udział w historii, na przykład uwalniał Leilę czy kłócił się z Fryderykiem czy Adamem. Natomiast Silas, który ma to wszystko za sobą, po prostu psuje zabawę. 

Psuje ją nie tylko przez swoje zdystansowanie i brak emocjonalności. Psuje ją również, ponieważ spoileruje to, co dla czytelnika mogłoby być zaskoczeniem, gdyby tylko wynikło bezpośrednio ze scen. Na przykład romans Adama z Leilą czy przeszłość rodziców Silasa odkryta w rozmowie z Fryderykiem. Kiedy Silas zdradził mi swoją tożsamość, historię, nawet scharakteryzował się jako nerda i opowiedział o swoich zainteresowaniach, przestał być dla mnie interesujący. Przestał być dla mnie kimś nieznajomym, tajemniczym, kogo chcę poznawać z biegiem fabuły. 

Inna sprawa, że tę fabułę w przód najczęściej pchały ci dialogi. Silas, Leila i inne postaci, na przykład wiedźma, której imienia nie pamiętam, wypowiadają się bardzo podobnie, mimo że pochodzą z różnych wieków (!) i społeczeństw – brakuje stylizacji językowej. Wszystko się zlało, nawet Adam, mam wrażenie, nie różni się od Fryderyka. Widać to tym bardziej, że w twoim tekście dominują dialogi. 

Problem z dialogami mam też taki, że są sztuczne. Wypowiedzi są głównie zabawne, ale za którymś razem to przestaje wystarczać, a zaczyna żenować. Dopiski narracyjne do wypowiedzi są natomiast strasznie nienaturalne i albo przesadzone (ktoś warczy, mruczy i jęczy), albo zupełnie okrojone (odparł, powiedział). Nie ma nic złego w stosowaniu tylko tych dwóch ostatnich dopisków, a nawet rozsądnie stosując te wskazane w pierwszym nawiasie, ale problem jest taki, że często powtarzasz je w obrębie jednego dialogu, nawet wtedy, gdy jest to dialog dwuosobowy i w ogóle nie musiałbyś tego robić. Zmianę mówcy sugerują przecież nowe akapity i kolejne myślniki; w dialogach nadużywasz też dziewczyn i mężczyzn, zapominając o istnieniu zaimków (on, ona), choć mówcy najczęściej są różnej płci i w zasadzie wystarczająco określają je… końcówki czasowników (skoro odparła, to wiadomo, że Leila; jestem w stanie się tego domyślić, gdy tylko ona przebywa z Silasem w pokoju). 

Dziwi mnie też, że naprawdę rzadko w dopiskach narracyjnych pojawiają się informacje, które nie wynikają bezpośrednio z wypowiedzianych słów. Piszesz na przykład:

- Czy ty mnie w ogóle słuchasz? – oburzyła się dziewczyna. – Ale ja to oburzenie widzę w słowach, które wypowiedziała Leila. Dlaczego więc nie zapiszesz tego jakoś tak:

- Czy ty mnie w ogóle słuchasz? – Leila założyła ręce na piersi i uniosła brwi. 

Nawet najdrobniejszym gestem poruszysz wyobraźnię czytelnika, pozwolisz mu zobaczyć oburzenie w bohaterce, nie tylko je usłyszeć i napisać, że no, czytelniku, ona była oburzona. Nie wiem, czy na przestrzeni całego przeczytanego tekstu zobaczyłam choć jedną wypowiedź dialogową, w której w dopisku znalazłyby się tylko jakieś gesty, zachowanie postaci. Mam wrażenie, że nie zdajesz sobie sprawy albo zapomniałeś, że możesz tak pisać. Że jakiekolwiek powiedział, mruknął, warknął nie jest czytelnikowi potrzebne do szczęścia. Okej, czasem piszesz o tym, co bohater zrobił w czasie wypowiadania słów, ale zwykle wygląda to tak:

- Powiedzmy, że dowodów w ciele denata było aż nadto – odpowiedział detektyw[,] wyjmując swój podręczny tablet (...). Albo kilka zdań wcześniej:  

- I wybawienie nadeszło – odparł radośnie Silas[,] przerywając swemu rozmówcy. I nie ma w tym też nic złego, ale jeśli będziesz w kółko podawał zachowanie bohatera w czasie wypowiedzi właśnie w ten sposób, tekst będzie miał nudną formę. A mogłoby być po prostu tak:

- Powiedzmy, że dowodów w ciele denata było aż nadto. – Detektyw wyjął swój podręczny tablet. Dlaczego również sugeruję taką wersję? Ponieważ obecnie w tekście masz nagromadzenie (czyt. zdecydowany nadmiar) imiesłowów współczesnych (form czasownikowych zakończonych na -ąc). Praktycznie się bez nich nie obchodzisz. A to sprawia, że tekst jest stylistycznie monotonny. To nie jest styl. To brak lekkiego pióra – zręczności i umiejętności.

Dalej o dialogach: nie dość, że niewystylizowane, sztuczne i nudne formą, to jeszcze powtarzalne. Kilka razy dowiedziałam się z nich, że Silas jest potomkiem Grimmów i Van Helsingów. Kilka razy przerabiałam praktycznie ten sam ciąg słów, kiedy to bohater ironizował i wykłócał się, że jego pochodzenie w ogóle go nie obchodzi. A przez to tylko pozornie poruszałam się w przód z fabułą; tak naprawdę stałam w miejscu i kręciłam się w kółko. Czytelnik nie jest głupi, zrozumie, co mu podajesz do wiadomości za pierwszym razem, za drugim. Bądź sprytny, pisz każdy kolejny dialog choć trochę inaczej, o czymś innym. Jasne, jeśli chcesz udowodnić, że wszyscy dziwią się, jak to Silas ma gdzieś schedę po rodzicach, gag na ten temat musi się pojawiać raz czy dwa, a nawet trzy razy. Ale niech on będzie jakimś ledwo wtrętem, nie musisz za każdym razem rozpisywać się na ten sam temat na stronę albo dwie! Kiedy pięć razy podajesz mi tę samą informację, zastanawiam się, czy może nie pamiętasz, że już o tym wspomniałeś...? Może chciałeś się upewnić, że na pewno zrozumiem, co czytam? Że dotrze? Dotarło aż za bardzo.

O, właśnie. Wiesz, jaki jeszcze mam problem z tą historią? Nie widzę, by do czegoś dążyła. Nie widzę linii fabularnej. Nie wiem, jaki bohaterowie mają cel. Na razie Silas sprzedał kilka rzeczy, ale nie widziałam, by sprzątał po rodzicach, ponieważ zależy mu do powrotu do swojego życia. Silas, zakładam, pracuje, ma jakieś swoje ludzkie życie, a więc i obowiązki, tymczasem nie widzę, by próbował pogodzić dwa różne światy. Nie widzę, by miał coś do roboty, a przecież bierny bohater to bohater, o którym nie ma po co czytać. Mam wrażenie, że to opowiadanie snuje się trochę i samo na tym etapie jeszcze nie wie, dokąd zmierza. Jakbyś je pisał pod wpływem weny, tak o, bez planu. To dlatego sceny są do siebie podobne, skupiają się na powtarzalnych dialogach. Teraz wyszła na jaw sprawa z kuszą i bardzo mnie to cieszy, ale poprzednie sceny – głównie dialogi – były nużące i chaotyczne, przeskoki czasowe zapisane kursywą pomijały sporo wątków, które nadałyby głębi, wielowątkowości. Tymczasem przez ekspozycje i charakterystyki postaci są płaskie, przez streszczenia ominęliśmy szmat tego, co wydawało się ciekawe (rozwój bohatera, który musi porzucić dawne życie, rozwój jego przyjaźni z Leilą, romans Leili i Adama, rozwój Leili i jej odnalezienie się w nowym świecie…). 

(O, a właśnie. Dlaczego imię Leila odmieniasz w dopełniaczu: Leily? Powinno być: Leili. W ogóle wielokrotnie spotkałam się u ciebie z niepoprawną odmianą nazwisk; zwróć, proszę, na to uwagę). 

Ciężko mi też nie wspomnieć o tym, że żaden z fragmentów, który przeczytałam do tej pory, nie był ani trochę dynamiczny. Wszystko jest jednostajne, monotonne, bierne. Postaci stoją i wymieniają spostrzeżenia, a gdy coś się dzieje – ktoś mdleje na ulicy, ktoś ma wypadek samochodowy – przytaczasz akcję jednym-dwoma zdaniami. To nie fair! To jak struganie ze mnie głupiej, bo przecież po to czytam bierne sceny, aby dotrzeć w końcu do tych dynamicznych. Tu przeczytałam ponad trzydzieści stron tekstu, więc chciałabym, by coś się w nim wreszcie wydarzyło. Nie wiem, czy jakikolwiek czytelnik byłby tak cierpliwy i pozwolił sobie na zawieszenie niewiary, dalsze czekanie na akcję. 

Do tego dochodzi sam fakt, że tych kilka zdań streszczających ciekawe momenty pozbawione jest zupełnie emocji. Rodzice Silasa zginęli w wypadku samochodowym, tymczasem on mówi, że brał udział w dachowaniu samochodu (tyle zrozumiałam ze zdania, że klepanie dachu doliczono do rachunku) i… po prostu sobie wyszedł z tego auta i poczekał na lawetę. Nawet przez myśl mu nie przeszło, by jakkolwiek przeżyć wewnętrznie takie wydarzenie. Twoje postaci zachowują się jak roboty: mówią coś, idą gdzieś, znów mówią, mówią, mówią; rzadko jakoś się zachowują w czasie rozmów, a co dopiero w innych momentach fabularnych. 

Silas na przestrzeni tekstu, który przeczytałam, jest bohaterem męczącym. Próbuje być zabawny, ale jednocześnie zanudza ścianami tekstu o niczym ważnym fabularnie, do tego wciąż się irytuje, krzyczy, wzdycha, marudzi, w kółko powtarza to samo. No dobrze, może być malkontentem tęskniącym za starym życiem, ale ja nawet nie wiem, za czym on tęskni, bo nie widziałam ani jednej sceny z życia Silasa, no może poza tym, że rozrzucił kanapki.  Jeżeli przez tyle stron tylko zrzędził, czytelnik może nie chcieć dać mu więcej szans. Spójrzmy na innych bucowatych bohaterów popularnych serii. Mamy socjopatycznego House’a albo Strange’a, Holmesa czy dziadka Ricka, którzy jednak utrzymywali widzów przy ekranach, bo byli przede wszystkim świetnymi, inteligentnymi specjalistami i dokonywali niemożliwego. To samo Tony Stark – nazwać go miłym i życzliwym to za dużo, ale gość zwyczajnie wymiatał i miał się czym popisywać. Bohaterowie, którzy nie są wcale najsympatyczniejsi, posiadają zwykle kilka innych cech, które sprawiają, że chce się na nich patrzeć czy o nich czytać. A Silas? Na razie to zwykły dupek, i nic więcej. Niczym się jeszcze nie wykazał, nie mam go za co lubić ani szanować, by chcieć mu towarzyszyć. Być może się to zmieni, jednak z drugiej strony partie narracyjne Silasa pisane w czasie teraźniejszym przedstawiają mi Silasa już po wydarzeniach, które bohater opisuje. A w nich wciąż jest męczący, flegmatyczny, niezainteresowany. Więc to też nie jest dla mnie dowodem, by Silas, który coś przeżył, różnił się od Silasa, który dopiero coś przeżyje. 

Zastanawiam się w ogóle, skąd u Silasa taka stylizacja, by przedstawiać w taki nudny sposób tak nudne wyrywki historii o uniwersum? – Chodzi mi właśnie o partie pisane kursywą. Czy nerd, gracz, scenopisarz, geek wyrażałby się w tak mało charakterystyczny dla młodszego człowieka sposób? Niektóre sceny pokazywały mi typa, który w ogóle nie jest zainteresowany otaczającym go światem. Innym razem peroruje o nim jak leciwy wykładowca, który próbuje być śmieszny; mądrzy się jak Hermiona Granger po dwudziestu latach nauki w szkole, licząc na to, że zainteresuje szanowną młodzież. Przecież jego bazowy charakter powinien pasować do stylizacji językowej, również dobierane fakty, które facet powinien uznać za ciekawe, powinny pasować do jego sylwetki psychologicznej. Ja tu nie widzę jego charakteru, żadnej sylwetki. Gość w narracji jest zupełnie kimś innym niż gość istniejący w scenach. Raz Silas jest znudzony, sfrustrowany, nieokrzesany, a innym razem w wypowiedzi wplata bowiem, zaś i próbuje brzmieć jak uczony. Jako że Silas zapewne nie jest facetem, który popisuje się wiedzą i chce brylować przed odbiorcami swoim oczytaniem i znajomością faktów historycznych, podejrzewam, że po prostu brylować chcesz sam ty, nie myśląc w ogóle o jakiejkolwiek stylizacji. Piszesz tak, jak tobie wygodnie, a nie tak, by mowa bohatera pasowała do zachowania postaci i tego, co ona sobą prezentuje. Przez to Silas jest postacią niespójną (zresztą tak samo jak Leila, u której też próżno szukać oznak, cóż, wiekowości). 

Silas jest niespójny nie tylko przez to; również przez niekonsekwencję w prowadzeniu jego postaci, w odniesieniu chociażby do interakcji z kobietami. Zakładam, że ktoś, kto w narracji określa się jako nieśmiały i niepewny, nieposiadający doświadczenia w prowadzeniu relacji damsko-męskiej nie rzucałby w stronę kobiety hasłami, których nie powstydziłby się samiec alfa czy nie łapałby bez oporu kobiety (tym bardziej nieznajomej!) za ramię. Ale to wszystko jest wina właśnie ekspozycji i charakterystyk zamiast prowadzenia postaci na linii fabularnej (tak, zamiast, charakterystyki powinny wylądować w koszu). Zwykle jest tak, że to, co mówią ekspozycje, ginie w fabule i scenach, ponieważ autorom wydaje się, że, zapewniając o jakimś elemencie kreacji wprost, mają już go z głowy i do niego nie wracają. 

Nie na tym polega kreacja świata przedstawionego, jego backgroundu, ani kreacja postaci i ich charakterów, by wylać o tym wszystkim morze faktów, a potem zupełnie olać opisy. Nie. Takie rzeczy się przede wszystkim dozuje, wplata się je w bieżącą akcję, wyszukuje się im odpowiednie miejsce i czas w fabule. Wydawnictwo nie przyjmie tekstu pozbawionego fabuły, będącego jedynie opisem uniwersum i charakterystyką głównego bohatera, który mówi, że szybko biega i ma problem z kobietami. Bo to tak jakby wydać Harry’ego Pottera, w którym Rowling napisałaby: Harry był bardzo dobrym czarodziejem, utalentowanym szukającym i wygrywał wszystkie mecze quidditcha – sportu, w którym gracze latają na miotłach i przerzucają piłki przez okręgi. Harry brał też udział w Turnieju Trójmagicznym, który w 1994 roku odbył się w Szkole Magii i Czarodziejstwa w Hogwarcie. No i fajnie, styka. 

Tyle że nie. 

Kończąc

Z jednej strony bogaty świat, ciekawe postaci poboczne i ich historie, ogromny potencjał pomysłu. Z drugiej strony – tekst, który tylko udaje powieść, ponieważ brakuje ci podstaw tego, jak pisze się książki. Brakuje wiedzy o tym, jak zabrać się za pisanie, jak zaplanować opowieść, wykorzystując odpowiednie techniki, na przykład umiejscowienie hintów (technika zapowiedzi, foreshadowing). Przez to zaczynam zastanawiać się, czy inne twoje projekty, o których wspominałeś, również aby nie kuleją pod tymi wszystkimi względami. Właściwie ciężko mi uwierzyć, że tak nie jest. W twojej historii brakuje napięcia, czegoś, co sprawiłoby, że nie umiałabym odejść od tekstu. Brakuje lekkości, zręczności manipulowania słowem, różnorodności w budowaniu zdań (głównie dialogów, te są szczególnie sztywne) i naturalności, subtelności. Do tego umiejętności dozowania informacji. Brakuje też tego, co jest podstawą każdej powieści, czyli scen. Brakuje tła innego niż ekspozycja, brakuje naturalnej stylizacji i bohatera, który by porywał. Masz tylko bogaty świat fantasy wypchany po brzegi elementami typowo fantastycznymi – stworzeniami, miejscami, przedmiotami, ale co z tego, skoro to wszystko to jedynie… opisy, przypominające wypracowanie szkolne? Jakby milion pomysłów jeden za drugim wpadały ci do głowy, więc wprowadzałeś je od razu z całym backgroundem, by o nich nie zapomnieć i… oto zaczęło się opowiadanie. Tak to właśnie, niestety, wygląda: byle jak, na szybko, bez planu, pod wpływem weny. 

W jednej z ostatnich naszych ocen na WS pojawił się taki fragment: 

Nie przekazujesz, że Amaya wcierała we włosy zioła, które pięknie pachniały (mogłaby się nawet porozwodzić nad tym, że ten zapach dobrze się jej kojarzy) i sprawiały, że jej włosy były mocne i lśniące. Nie widzimy tego rytuału, przez co ich ważność jest umniejszona. Zamiast tego piszesz: mieli piękne włosy, dbali o nie, kropka. Tak samo chodzenie boso podczas obchodzenia uroczystości związanych ze śmiercią Kha. Nie mów: chodzili boso. Pokaż, jak to robią, pozwól czytelnikowi poczuć chłód kamieni pod bosymi stopami Amayi.

Właściwie wystarczyłoby tylko podmienić przykłady i pasowałoby jak ulał, prawda? I dalej:

Doklepywanie kolejnych informacji o cudownej biżuterii, pięknych włosach i kryształowych króliczkach nie sprawią nagle, że król przestanie być nagi.

Moja rada? Jeśli zależy ci na tym tekście, skończ go w takiej formie, w jakiej go masz (podejrzewam, że trochę szkoda byłoby ci wyrzucać te dwadzieścia lat pracy do kosza, by od razu zacząć od nowa...). A potem rozwal tę układankę i porozmieszczaj jej elementy w fabule w jakiś interesujący sposób – tak, by czytelnik miał szansę poukładać te puzzle sam, bez pomocy zbyt gadatliwego narratora. Obecnie tylko podsuwasz mi gotowca pod nos.

A to najnudniejsze z możliwych rozwiązań.