POPRAWNY DIALOG

KAŻDĄ WYPOWIEDŹ ZACZYNAJ OD NOWEGO AKAPITU I MYŚLNIKIEM

Akapit rozpoczynaj wcięciem akapitowym.

• W Wordzie uzyskasz je, wciskając TAB na klawiaturze.
• Niektóre portale literackie posiadają wcięcia automatyczne, które pojawiają się po wciśnięciu klawisza ENTER i po przejściu do nowej linijki.
• Na niektórych portalach działa kod HTML do ręcznego wstawiania wcięć:

<div style="text-indent: wartośćpx;"> treść akapitu </div>

• Możesz też ustawić automatyczne wcięcia na całym blogu, wykorzystując kod CSS:

.POST-BODY {TEXT-INDENT:WARTOŚĆPX;}

W miejscu wartość wpisz wybraną liczbę, np. 25 – odpowiada ona długości wcięcia.

Według typografii myślnik to:

pauza — [skrót klawiszowy: alt+- z klawiatury numerycznej lub alt+1051]

albo

półpauza – [skrót klawiszowy: alt+ctrl+- z klawiatury numerycznej lub alt+1050]

Obojętnie, którego znaku będziesz używać; ważne, by w całym tekście konsekwentnie wybierać jeden typ. 

Po myślniku musi pojawić się spacja. 

✔:

– Dzień dobry.

– Witaj. – Przywitała się i podała mu rękę.

✔:

— Dzień dobry.

— Witaj. — Przywitała się i podała mu rękę.

✖:

-Dzień dobry.

— Witaj– przywitała się i podała mu rękę.

UWAGA!
Dywiz (-) nie pełni funkcji myślnika!
Dywiz pełni funkcję łącznika, czyli spala wyrazy, np.: Kędzierzyn-Koźle albo biało-czerwony.
Nie stawia się przy nim spacji i nie wykorzystuje się go w zapisie dialogów.

INTERPUNKCJA DIALOGOWA – PODSTAWOWE ZASADY

Często po wypowiedzi następuje komentarz narracyjny, rozpoczęty myślnikiem. Dzieli się na dwa typy:

A) Komentarz bezpośrednio nawiązujący do wypowiedzi (dotyczący jej), np.:
powiedział, stwierdził, zapytał, odrzekł, odparł, krzyknął bądź inne, podobne.
W takim przypadku wypowiedź nie kończy się kropką, a komentarz zaczyna się małą literą. 

(Ponieważ komentarz traktowany jest jako dalszą cześć wypowiedzi).

– Dzień dobry – powiedział do niej.

B) Komentarz nienawiązujący do wypowiedzi (niedotyczący jej), np.:
spojrzał, odwrócił się, wstał, odszedł, dotknął czegoś bądź zrobił coś innego...
W takim przypadku wypowiedź zakończona jest kropką, a komentarz zaczyna się wielką literą. 
(Ponieważ komentarz traktowany jest jako odrębny element dialogu).

– Dzień dobry.

– Witaj. – Zobaczyła go i uśmiechnęła się.

Jeśli wypowiedź jest złożona, każde kolejne zdanie zawsze rozpoczynaj od myślnika:

– Witam, inspektorze – powiedział, przekraczając próg. – Mam sprawę niecierpiącą zwłoki.

Panują tutaj podstawowe zasady interpunkcyjne (pierwsza część wypowiedzi nie została zakończona kropką, ponieważ po niej wystąpił komentarz bezpośrednio nawiązujący do niej i zaczął się małą literą; kropka pojawiła się dopiero na końcu komentarza).
Kolejne zdanie zaczęło się myślnikiem (jako nowa wypowiedź) i wielką literą.

W przypadku komentarza niezwiązanego z wypowiedzią, zasady również się nie zmieniają:

– Witam, inspektorze. – Przekroczył próg i zdjął kapelusz. – Mam sprawę niecierpiącą zwłoki.

Widzisz? Mamy i kropki, i wielkie litery.

Możesz również zastosować ciągłość dialogową, czyli potraktować komentarz narratorski jako wtrącenie do nieprzerwanej wypowiedzi. To znaczy, że bohater mówi całe, jedno zdanie, a w środku chamsko wtrąca się gdzieś narrator. Wtedy nie przerywaj wypowiedzi żadnymi kropkami i nie stosuj wielkich liter – zachowaj ciągłość. W tym przypadku nie ma znaczenia, czy komentarz nawiązuje do wypowiedzi bezpośrednio, czy wcale:

– Siema – powiedział – albo się nie ma.

– No tak, bardzo śmieszne, Charles. Bardzo śmieszne.

Albo:

– Siema – machnął ręką w stronę nadchodzącego towarzysza – albo się nie ma.

– Nie ma to jak twoje suche poczucie humoru z samego rana.

Staraj się, uwzględniając powyższe zasady, przede wszystkim myśleć, czy dany znak kończy wypowiedź, czy nie, i działaj intuicyjnie. Najbezpieczniej trzymać się podstawowych zasad. Np.:

– Ty! – krzyknął za nim. – Chodź tutaj natychmiast!

Bobby nie zwalniał.

– Ja? – Odwrócił się. – Nigdzie nie idę, zapomnij, frajerze!

Charles tracił już resztki cierpliwości:

– Chodź tutaj, bo… – zrobił kilka kroków – zaraz własna matka cię nie pozna!

Wielokropek oznaczał w przykładzie ciągłość dialogową, więc komentarz to wtrącenie.

Zauważ, że w nowych akapitach pojawiają się imiona rozmówców. Ma to na celu rozjaśnienie czytelnikowi, kto wypowiada dane słowa. Gdyby brakło takich elementów narracji i autor poprzestałby na samych czasownikach, nie wiedzielibyśmy, do kogo należą dane słowa. Upewnij się, że w swoich dialogach dbasz o jednoznaczność w tej kwestii.

Rzadko, ale jednak zdarza się, że komentarz rozpoczyna po wypowiedzi nową partię dialogową. W takich sytuacjach przed myślnikiem stawiamy dwukropek:

– Generalnie też wolę Mickiewicza – zgodziłam się z Jankiem, a potem do Piotra: – Słowacki miał opisy jak stąd do Stanów.

KWESTIA CYTATÓW W DIALOGACH
Gdy twój bohater chce przytoczyć w dialogu czyjąś wypowiedź, użyj kursywy bądź cudzysłowu, np.:

– Wiesz, co on mi na to? – zapytała przez łzy. – Że „idź do diabła, Rachel. Nie potrzebuję cię”.

Innym sposobem – często w narracji pierwszoosobowej – jest postawienie dwukropka po części będącej zapowiedzią wypowiedzi, a następnie zapisanie wypowiedzi jako zwykłej partię dialogowej, np.:

I on wtedy do mnie:

– Idź do diabła, Rachel. Już cię nie potrzebuję.

ZWROTY GRZECZNOŚCIOWE...
...zawsze zapisuj małą literą.
Nie tworzysz listu ani nie zwracasz się do czytelnika. To tylko bohater rozmawia z inną postacią, a przecież – logiczne – gdy wypowiada słowa, to jego odbiorca nie słyszy, czy tamten mówi do niego małą, czy wielką literą.


WTRĄCENIA MYŚLI
Zdarza się, że nasz narrator bądź bohater wtrąca swoje przemyślenia w trakcie dialogu, aby się nimi podzielić z czytelnikiem. Warto zapisywać je kursywą lub w cudzysłowie, by oddzielić je od tekstu głównego i nie namieszać czytelnikowi w głowie:

– Powiedziałam ci już – „Boże, co za palant” – że nie nigdzie z tobą nie pójdę.

Inaczej, kiedy myśl pojawia się w momencie, w którym wypowiada się drugi rozmówca. Wtedy myśl przenosimy do nowej linijki i nie zaczynamy myślnikiem:

– Rose! Rose, zaczekaj!

„Boże, znów ten palant”.

– Pójdziesz ze mną na imprezę do Vivy?

– Powiedziałam ci już – „człowieku, odpieprz się”; podniosłam wzrok – że nigdzie z tobą nie pójdę.

NARRACJA PIERWSZOOSOBOWA
Dialog można również zapisać, umieszczając wypowiedź w cudzysłowie. W takim wypadku obowiązują zasady cytowania (brak akapitów; kropka na zewnątrz!). Taki zapis przeważnie możesz spotkać w tekstach prywatnych (dziennikach, pamiętnikach, powieściach biograficznych).

Np.:

Pamiętam reakcję Piotra, kiedy powiedziałam mu coś w rodzaju: „Tak, zdecydowanie wolę Mickiewicza”. – Spojrzał wtedy na mnie zdziwiony, a nawet trochę oburzony, jakbym zamordowała mu jego ukochanego kota za dużą ilością czekolady.

Jakby chciał mi powiedzieć: „No, dalej, powiedz mi jeszcze, że wolisz Batmana od Supermana, a oficjalnie zerwę nasze zaręczyny”.

Śmiało możesz też łączyć zapis standardowy z cytowanym (najlepiej w tekstach pisanych narracją pierwszoosobową). W takim wypadku jeden zapis przeznacz na przytaczanie zwykłych dialogów, głośnych rozmów, a drugi – dla monologów wewnętrznych.

Np.:

Zaczął deklamować Słowackiego, począwszy od Kordiana i słynnego monologu na Mount Blanc. Im bardziej się ekscytował, tym bardziej intonował i wtedy przypomniałam sobie, jak się poznaliśmy na deskach katowickiego teatru.

„Znowu masz te rumiane policzki i przyspieszony oddech” – miałam ochotę wspomnieć. „Naprawdę aż tak wzrusza cię ta parodia Dziadów? Tylko prawdziwy mesjanizm, kochanie”. Ale powstrzymałam się i zaśmiałam pod nosem.

– Polska Winkelriedem narodów – dodałam na zgodę.

Mama miała rację, gdy mówiła, że związek hoduje się na kompromisach.


NIE PRZECIĄGAJ STRUNY
Ze względów estetycznych i dla dobra czytelnika nie ciągnij za długo pojedynczej wypowiedzi wraz z komentarzem narracyjnym. Źle to wpływa na odbiór tekstu, kiedy między płynnymi zdaniami rozmowę przerywa narrator, któremu włączyła się katarynka. Nikt nie lubi takich narratorów i nikt nie lubi mierzyć się ze zbitymi ścianami tekstu.
Gdy masz w tekście zbyt długą wypowiedź – śmiało rozdziel ją jakimś wtrętem dialogowym pochodzącym od innej postaci, stawiaj jak najwięcej akapitów i kropek i urwij trochę narratora. Kombinuj tak, by nie zamęczyć, ale nie zgubić też sensu tego, co masz do przekazania.

Ważne, aby nie namieszać.
Bo przecież to wszystko dla czytelnika, prawda?

*cytaty dialogów z szufladowej twórczości Skoi. ;)